GERİ DÖN

Ders Öğretim Planı

Dersin Kodu Dersin Adı Dersin Türü Yıl Yarıyıl AKTS
706001122020 FELSEFEYE GİRİŞ-I Ders 1 1 3,00

Dersin Seviyesi

Lisans

Dersin Sunulduğu Dil

Türkçe

Dersin Amacı

Felsefenin temel alanlarının ve problemlerinin tanıtılması

Dersi Veren Öğretim Görevlisi/Görevlileri

Dr. Öğr. Üyesi Özgür Soysal

Öğrenme Çıktıları

1 Felsefenin temel alanları ve problemleri hakkında bilgi sahibi olma.
2 Farklı felsefe problemlerini birbiriyle ilişkili olarak kavrayabilme.
3 Felsefi düşünüş biçimi hakkında bir bilinç geliştirme.
4 Felsefenin temel problemlerinin evrensel mahiyetini kavrama.

Öğretim Sistemi

Birinci Öğretim

Dersin Ön Koşulu Olan Dersler

Yok

Ders İçin Önerilen Diğer Hususlar

Yok

Dersin İçeriği

Ontoloji, epistemoloji, bilim felsefesi, politika felsefesi, etik ve sanat felsefesi alanlarındaki temel problemlerin ele alınması; sözlü tartışma ve değerlendirme.

Haftalık Ayrıntılı Ders İçeriği

Hafta Konular (Teorik) Öğretim Yöntem ve Teknikleri Ön Hazırlık
1 İlk ders öncelikle felsefenin mahiyeti ya da onun ne türden bir konuşma, düşünme ve yazma pratiği olarak ele alınabileceği, başta sosyal bilimler olmak üzere diğer bilimsel disiplinlerden nasıl ayırt edilebileceği konuları tartışılacak. Felsefenin geleneksel ve çağdaş tanımları gözden geçirilip çağdaş tartışmalar bağlamında değerlendirilecek. Felsefenin eleştirel bir düşünüm pratiği olarak günümüz düşünsel dünyasında değerinin ne olduğu ve bununla ilişkili olarak halen felsefe öğrenmeye ve yapmaya ihtiyaç olup olmadığı konusu eleştirel bir sorgulamaya tabi tutulacak. Bu tartışmalar ışığında bir felsefe giriş dersinden ne elde edilebileceği, felsefe adı verilen eleştirel düşünme pratiğine, onun temel sorun ve kavramlarına nasıl bir giriş yapılabilir olduğu konuşulacak. Bu çerçevede dönemlik ders programı, haftalık olarak verilmiş içeriklerle ve ilgili kaynaklarla birlikte açıklanacak. Bu dönem öncelikle bilgi kuramı, metafizik ve ahlak felsefesinin temel kavram, sorun ve gerilimleri ele alınacaktır. Ama dersin kapsamı istenildiği ve gerekli görüldüğü ölçüde genişletilecek ve hem çağdaş tartışmalarla hem de öğrencilerin kendi ilgi ve merakları doğrultusunda talep edebilecekleri konularla ilişkilendirilmeye çalışılacaktır. Öğrencilerden her hafta bir sonraki ders için kaynaklardan kendilerine bildirilecek kısımları okuyup değerlendirmeleri ve belli sorular hazırlamaları istenecektir. Haftaya yapılacaklar: Sidney Lumet'in yönettiği 1957 tarihli “12 Öfkeli Adam” filminin izlenilmesi (beraber izleme olanağı yaratılamazsa herkesin evde izleyip gelmesi) ve ilk derste felsefenin neliği ve eleştirel bir söylemin zorunlu koşulları hakkında ele alınmış olan belli başlı kavram ve sorunlar (kuşku, akıl-duygu ikiliği, eleştirel tavır, kanıtlama, meşruluk/haklı çıkarma, diyalog, önyargı, inanç/kanı-bilgi ikiliği, düşündüğünü düşünme vb) çerçevesinde bir değerlendirilme için çalışması.
2 12 Öfkeli Adam filminin genel bir değerlendirilmesi, ilk ders felsefenin eleştirel bir söylem olarak kavranışının beraberinde getirdiği belli başlı kavram ve sorunların, filme damgasını vuran gerilimler ışığında birlikte değerlendirilmesi ve tartışılması. Bu çerçevede filmdeki karakterlerin sırayla değerlendirilmesine ve her karakterin genel tartışmadaki rolü üzerinden adalet, önyargı, eleştiri, ayrımcılık gibi önemli bazı sorun ve gerilimlerin izinin sürülmesine geçilecektir. Bu tartışmalar, eleştirel bir diyalog imkanı ve felsefenin bu türden bir diyalogdaki rolü üzerine değerlendirme için kullanılacaktır. Haftaya yapılacaklar: Öğrencilerin aşağıya eklenen kaynağın “Bilgi Kuramı” başlıklı bölümünü okuyup, belli sorular hazırlamaları gerekmektedir. Kaynak: Horner, Chris& Westacott Emrys, Felsefe Aracılığıyla Düşünmek, çev. Ahmet Arslan, Phoenix. (Bilgi Kuramı bölümü).
3 Bu dersten itibaren felsefenin belli başlı alt dalları ve bu dalların temel kavram, sorun ve tartışmaları ele alınmaya başlanacaktır. İlk üç dersin konusu, epistemoloji veya bilgi kuramının belli başlı görüş, yaklaşım ve tartışmalarının hem sistematik hem de felsefe tarihi bağlamı göz önünde bulundurularak değerlendirilmesine ayrılmıştır. Bu ders hem bilgi kuramına bir giriş yapılacak hem de felsefenin bu alt dalına özgü belli başlı sorulara birlikte cevap aranacak ve bu cevaplar eleştirel olarak değerlendirilecektir. Öncelikle bilginin imkanı üzerine bir tartışma ile dogmatizm ve kuşkuculuk/şüphecilik ayrımı ele alınacaktır. Bilgi konusunda aranan doğruluğun ne anlama geldiği ve bu doğruluğa ilişkin kuramsal kesinliğin gündelik hayattaki kesinlikten farkı ele alındıktan sonra ise “ılımlı”, “aşırı” ve “yöntembilimsel (metodolojik)” şüphecilik arasındaki ayrımlar tartışılacaktır. Yöntem olarak şüphe için Descartes’ın Meditasyonları’ndaki ünlü düşünce deneyi ele alınacaktır. Dolayısıyla öğrencilerden önümüzdeki derse Descartes’ın Meditasyonlar kitabının ilk iki bölümünü ve onun şüpheciliğindeki 3 aşamaya dair size verilecek yazıyı okuyup gelmeleri beklenmektedir. Kaynaklar: Descartes, Rene, Meditasyonlar, çev. Çiğdem Dürüşken, Alfa. (1. Ve 2. Düşünce yani ilk iki Meditasyon) “Şüphenin Üç Aşaması” başlıklı yazı (sınıfta dağıtılacak metin).
4 Bu ders öncelikle Descartes’ın ilk iki meditasyonu birlikte okunacak ve değerlendirilecektir. Descartes “kötü niyetli cin” varsayımını nasıl ve neden kullandığını ve bu varsayımın, bir rüya içinde olup olmadığımızı kesin bir şekilde bilemeyeceğimize dair iddiadan (yani rüya argümanından) farkının ne olduğunu anlamaya çalışacağız. Descartes’ın “Düşünüyorum, öyleyse varım” önermesini, kendisinden şüphe edilemeyecek kesin bir bilgi olduğunu nasıl kanıtladığını ele alacak ve bu kanıta nasıl itiraz edilebilir olduğunu tartışacağız. Böylelikle onun şüpheyi bilginin ve kesinliğin kaynağını tesis etmek için nasıl bir yöntem olarak kullandığını ve bu yolda onu duyulardan, dış dünyanın varlığından ve mantıksal ve matematiksel kesinliklerden bile şüphe etmeye yönelten bir düşünce deneyini nasıl gerçekleştirdiğini ele alacağız. Descartes’ın felsefesinin eleştirisinden hareketle, rasyonalizm ve ampirizm/deneycilik ayrımını ele alacağız ve şüpheciliğin deneyciliğe ilişkin eleştirilerini ele almaya geçeceğiz. İlk olarak epistemolojide “gerçekçilik” (epistemolojik realizm) kavrayışının ne anlama geldiği konusuna gireceğiz ve böylelikle doğrudan (nahif) gerçekçilikten ayrı düşünülmesi gereken “temsili gerçekçiliğin” temel görüşlerini ele almaya başlayacağız. Dolayısıyla öğrencilerden önümüzdeki derse temel kaynaktaki ilgili yeri okuyup gelmeleri beklenecektir.
5 Temsili gerçekçiliğin (doğrudan-olmayan gerçekçiliğin) dünyaya ilişkin bilgimizin oluşumuna dair açıklaması değerlendirilecek. Temsili gerçekçiliğe göre bir nesnenin (mesela bir elmanın) sahip olduğu “birincil nitelikler” ve “ikincil nitelikler” arasındaki farkı ve ilişki ele alınacaktır. Daha sonra şüphecilere göre temsili gerçekçiliğin de dış dünyanın varlığına dair inancımızı haklı çıkarmayı başaramadığı yönündeki iddiası tartışmaya açılacaktır. Bu bağlamda Berkeley’in, dünya hakkında bildiğimiz her şeyi duyu algılarından öğrendiğimiz görüşünden hareket ederek, maddi gerçeklik ile ilgili idealist eleştirisine nasıl ulaştığı sorusu ele alınacaktır. Fenomencilik (phenomenalizm) diye bilinen yaklaşıma göre duyumlarımızın kaynağının ne olduğu sorusu, bu yaklaşımın, maddi bir dış dünyanın varlığıyla ilgili olarak Berkeley’in görüşlerinden farkı ışığında ele alınacaktır. Daha sonra epistemolojik gerçekçiliğe ve gerçekçilik-karşıtlığına (anti-gerçekçiliğe) göre “olgu” kavramının ne anlama geldiği tartışılmak suretiyle, “uyuşmacı” ve “tutarlılıkçı” doğruluk kuramları karşılaştırılacak ve bilgi konusundaki görececiliğin temel görüş ve sorunlarına geçilecektir. Görececi bir konum açısından bilimsel bir “ilerleme”nin mümkün olup olmadığını tartışmasından sonra ise normatif ve doğallaştırılmış bilgi kuramları farkını, onların bilgi ölçütlerini nasıl ele aldıklarını değerlendireceğiz. Öğrencilerden haftaya kaynaklarındaki metafizik başlıklı kısmı okuyup gelmeleri beklenecektir. Horner, Chris& Westacott Emrys, Felsefe Aracılığıyla Düşünmek, çev. Ahmet Arslan, Phoenix. (Metafizik bölümü).
6 Bu ders öncelikle ontolojinin (varlıkbilimi) temel sorularının ne olduğu ve felsefenin epistemoloji, etik, sanatla ilgili çeşitli dallarından nasıl farklılaştığı konusu ele alınacak. Metafiziğin öncelikli problemlerini ele almak için, meydana gelen her şeyin belirlenmiş olup olmadığı tartışması temel örnek olarak ele alınacak. Bu bağlamda ilk olarak, belirlenimciliğin, öngörüyle ya da mümkün bir geleceğin tahmin edebilirliğiyle ilişkisi sorgulanacak. Bu tartışmada nedensellik ve belirlenim ilişkisini irdelemek üzere “yeter sebep ilkesi” ele alınacak ve bu ilkenin ne anlama geldiği, örnek bir durum ya da olayın, sebeplerine dair bir açıklama aracılığıyla anlatılacak. Bu çerçevede mekanist ve belirlenimci bir evren tasarımının temel özellikleri ve tasarımın çağdaş fizikteki gelişmeler ile nasıl tartışma altına alındığı ele alınmaya başlanacak. Kaos kuramının belirlenimcilik ile bağdaşıp bağdaşmadığı tartışılacak. Dolayısıyla öğrencilerden önümüzdeki derse temel kaynaktaki ilgili yeri okuyup gelmeleri beklenecektir.
7 Bu ders öncelikle belirlenimciliğe karşı özgürlük konusu ele alınacak ve tartışılacak. İrade özgürlüğü”nün ne anlama geldiği, belirlenimciliğin özgür irade kavrayışını niçin tehlikeye attığı konusu ele alındıktan sonra, katı belirlenimcilerin, özgür irade savunucularına karşı temel itirazları tartışılacak. Özgürlüğün imkansız olduğunu savunan yaklaşıma karşı olarak hem özgürlük ve belirlenimciliğin birbirleriyle uyuşabilir olduğunu savunan görüşler hem de özgürlüğün doğru belirlenimciliğin yanlış olduğunu savunan yaklaşım ele alınacaktır. Belirlenimciliğe karşı yaklaşımın örneği olarak Sartre’ın özgülük kavrayışı ele alınacak ve bu çerçevede onun, insan söz konusu olduğunda “varoluşun özden önce geldiği” biçimindeki ünlü sözünün ne anlama geldiği tartışılacak. Özgürlük çerçevesinde zihin ve beden ayrımı üzerinden temel metafizik sorunlar ele alınacak ve bu konudaki materyalizm ve idealizm tartışması onların gerçekliğin yapısına dair temel tezleri karşılaştırılmak suretiyle değerlendirilecek. Öğrencilerden ise bir sonraki derse verili kaynaktaki metafizik bölümünde yer alan Kant’ın zihin ve dünya arasındaki ilişkiye dair görüşlerini okuyup gelmesi istenecek.
8 Ara sınav
9 Ara sınav
10 Öncelikle Kant felsefesinin genel hatları, hedefi açıklanacak ve onun zihnin gerçeklikle ilişkisini açıklama yönündeki kendi girişimini neden “metafizik düşüncede Kopernikçi bir devrim” olarak tasvir ettiği anlaşılmaya çalışılacak. Bu bağlamda Kant’a göre “fenomen” ve “numen” (“kendinde şey”) ayrımının ne olduğu, nedensellik ilkesinin nasıl bilindiği ya da “Kendinde şeyin” niçin bilinemez olduğu gibi sorulara yanıt aranması suretiyle onun felsefesinin temel kavramları açıklanacak ve idealizmin zihnin dünyayı biçimlendirebileceği iddiası tartışmaya açılacak. Haftaya ise ahlak felsefesine geçileceği için, öğrencilerden ilgili kısmı okuyup gelmesi istenecek. Horner, Chris& Westacott Emrys, Felsefe Aracılığıyla Düşünmek, çev. Ahmet Arslan, Phoenix. (Ahlak Felsefesi bölümü).
11 Bu ders öncelikle ahlak felsefenin temel kavram, sorun ve belli başlı terminolojik tartışmalar (ahlak, ethik, teorik ve pratik akıl, tekhne-praxis vb) ele alınacak. Ahlak felsefesi bağlamında teori ve pratik arası ayrım ve ilişkilenme konusu gündelik hayattan (ahlaksal fenomenlerden) örneklerle yeniden tartışmaya açılacak. Bu bağlamda ahlakı öğütlerin ve yargıların baskıcı olduğu, evrensel hoşgörü ve çeşitliliğe karşı olduğu yönündeki belli başlı iddia ve eleştirileri temeline alan bazı yaklaşımları inceleyerek ahlaki görececilik konusunun tartışılmasına ilerleyeceğiz. Bu yolda ahlakın özel bir mesele olduğu ve kimsenin yargıda bulunma hakkının olmadığı görüşünü, durum ahlakının değişmeyen bir kurallar bütününe uygun eylemeyi öneren ahlak anlayışlarını nasıl eleştirdiğini ve duyguculuğun ahlaki yargıları duygular üzerinden nasıl açıkladığını ele alacağız. Bu yaklaşımları tartışmak suretiyle ahlaki mutlakçılık ve görececilik arasındaki karşıtlık ve gerilimi anlaşılır kılmaya çalışacağız.
12 Ahlaki görececiliğin popüler bir versiyonu olan kültürel görececiliği tartışacağız ve. ahlaki gelişme ya da iyileştirme girişimlerini savunanların, ahlaki görececiliği neden ve nasıl eleştirdiğini ele alacağız. Bu tartışma vesilesiyle "olgusal iddialar" ve "değer yargıları" arasındaki farklılığa dair görüşleri ve "ahlaki doğalcılık" yaklaşımının bu fark çerçevesinde neyi neden savunduğunu inceleyeceğiz. Görececilik tartışmasından sonra ahlaki davranışların değerlendirilmesi için evrensel ölçüt sunma iddiasındaki üç ana yaklaşımı (deontoloji, faydacılık ve erdem ahlakını) incelemeye geçeceğiz. İlk olarak ahlak felsefesinde deontolojik yaklaşımı, bu yaklaşıma yönelik temel itirazlar ile birlikte ele alacağız ve sonraki haftanın dersinin ana konusu olan Kant’ın ahlak kuramına giriş yapacağız. O yüzden öğrencilerden Kant’ın ahlak felsefesi ile ilgili kaynakta ahlak felsefesi bölümünde yer alan kısmı okuyup gelmeleri beklenecek.
13 Bu hafta Kant'ın " kategorik emperatif" (koşulsuz buyruk/emir) anlayışını ve bunun onun ahlak öğretisindeki yerini gündelik yaşamdan örneklerle ele alacağız. Daha sonra ahlak felsefesinde faydacılığın temel kavram ve sorunlarını ele almaya geçeceğiz. Öncelikle faydacılığın bir eylemin ahlaki değerinin nasıl belirlenmesi gerektiğini savunduğunu ve onun yaklaşımının Kant'ınkinden nasıl farklılaştığını tartışmaya açacağız. Faydacı yaklaşımın temel önvarsayımlarından olan, haz veya mutluluğun insan eylemlerinin nihai amacı olduğuna öne süren görüşlere karşı getirilmiş bazı itirazları kitapta yer alan örneklerden ("Haz makinesi icadı" ve "Jean d'Arc olayı") hareketle anlatacağız. Faydacılığın ahlaksızca eylemleri haklı çıkarabileceği eleştirisini ve bu eleştiriye karşı faydacılığın yanıtını tartışmak suretiyle, faydacı yaklaşımın karşılaştığı sorunları çözme iddiasındaki kural faydacılığını -deontolojik etikten farkını da göz önünde bulundurmak suretiyle- ele alacağız. Öğrencilerden haftaya kaynaktaki erdem etiği kısmını okumaları istenecek.
14 Öncelikle erdem ahlakının, ödev ahlakından ve faydacılıktan farkları ele alınmak suretiyle pre-modern ahlak felsefeleri ile modern ahlak felsefelerinin farklılıkları tartışılacak. Bu çerçevede hem Antik Yunan ahlak felsefesi ana hatlarıyla ele alınacak hem de erdem ahlakına modern felsefede neden başvurulduğu konusu değerlendirilecek. Erdem ahlakına yönelik temel itirazlar, politik içerimleriyle birlikte tartışmaya açılacak.
15 Son derste öncelikle dönem boyunca ele alınan konıların bir tekrarı yapılacak, özel olarka ise ahlak felsefesinin ele aldığımız üç temel yaklaşımı karşılaştırılacak. Bu karşılaştırma için tren problemi" ve -onun bir türevi olan- "şişman adamı öldürür müsün?" başlıklı ünlü düşünce deneylerinde sorulan sorulara öğrencilerin yanıtları ve değerlendirmeleri ele alınacak. Bu sorulara Kant ahlakını savunanların ve faydacılığı savunanların nasıl cevap verecekleri ve neden böyle cevap verecekleri tartışılacak. Final sınavına/ödevine hazırlık için öğrencilere çalışma soruları ve gerektiği takdirde ek kaynaklar verilecek.
16 Final Sınavı

Ders Kitabı / Malzemesi / Önerilen Kaynaklar

Ahmet Arslan, Felsefeye Giriş, Adres Yay., Ankara 2009 A.Arslan (Yayına haz), Felsefe 2002, TÜSİAD Yay.,İstanbul, 2002 Horner, C. ve Wesatacott, E. Felsefe Aracılığıyla Düşünme, Çev. A.Arslan, Randall, J.H. ve Buchler, Jr, J. Felsefeye Giriş, Çev. A.Arslan, E.Ü Sosyal Bilimler Fak. Yayınları, İzmir, 1982 Honer, S.M. ve Hunt, T.C. Felsefeye Çağrı, Çev. H. Ünder, İmge Yay., Ankara, 1996 vd. derste verilecek kaynak metinler.

Planlanan Öğrenme Aktiviteleri ve Metodları

Değerlendirme

Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri Adet Değer
Ara Sınav 1 100
Toplam 100
Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri Adet Değer
Final Sınavı 1 100
Toplam 100
Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri 40
Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri 60

Staj Durumu

Yok

İş Yükü Hesaplaması

Etkinlikler Sayısı Süresi (saat) Toplam İş Yükü (saat)
Ara Sınav 1 3 3
Final Sınavı 1 3 3
Derse Katılım 21 3 63
Ara Sınav İçin Bireysel Çalışma 1 9 9
Final Sınavı içiin Bireysel Çalışma 1 12 12
Toplam İş Yükü (saat) 90

Program ve Öğrenme Çıktıları İlişkisi

PÇ 1 PÇ 2 PÇ 3 PÇ 4 PÇ 5 PÇ 6 PÇ 7 PÇ 8 PÇ 9
ÖÇ 1 5
ÖÇ 2 5 4
ÖÇ 3 5 5
ÖÇ 4 5 4 4
* Katkı Düzeyi : 1 Çok düşük 2 Düşük 3 Orta 4 Yüksek 5 Çok yüksek