GERİ DÖN

Ders Öğretim Planı


Dersin Kodu Dersin Adı Dersin Türü Yıl Yarıyıl AKTS
706003092020 17 VE 18 YY.FELSEFE TARİHİ-I Ders 3 5 4,00

Lisans


Türkçe


Dersin amacı, modern felsefeyi kaynakları, kavramları ve temel görüşleri bakımından tanımak ve kavramak.


Dr. Öğr. Üyesi Özgür Soysal


1 modern düşünceyi tanımak
2 modern felsefi ve bilimsel paradigmayı öğrenmek
3 modern filozofların öğretilerini kavramak

Birinci Öğretim


Yok


Yok


Modern düşüncenin kaynakları, Descartes, Hobbes, Spinoza, Locke, Leibniz, Berkeley, Hume


Hafta Konular (Teorik) Öğretim Yöntem ve Teknikleri Ön Hazırlık
1 Genel olarak 17 ve 18. yüzyıl felsefesinin temel kavram ve sorunlarına, modern felsefenin Antik Yunan ve Ortaçağ felsefeleri ile farklılıklarının ele alınmasından hareketle bir giriş yapılacak. Bu sayede özelikle çağdaş modernite tartışmaları çerçevesinde 17 ve 18. Yüzyıl felsefesine neden ve nasıl geri dönüldüğü meselesi de ele alınacak. Bu dönemin ders güzergahı ana hatlarıyla anlatılacak ve ilgili kaynak listesi paylaşılacak. İki dönemlik bu dersin amacı, erken dönem modern felsefeyi kaynakları, kavramları ve temel görüşleri bakımından tanımak ve kavramak olarak belirlenmiştir. Bu yolda 17. Ve 18. yüzyıl felsefe tarihinin önde gelen felsefi yaklaşımları ve bu yaklaşımlarla ilgili temel kavram ve sorunlar, doğrudan bu dönemin filozoflarının çalışmaları üzerinden eleştirel bir şekilde ele alınacaktır. Dolayısıyla dersi takip edecek öğrencilerin bu eserleri edinmeleri ve her ders öncesi belirtilen kısımları okuyarak gelmeleri zorunlu tutulacaktır.
2 Erken dönem modern felsefenin Kant felsefesine kadar gelişimine giriş yapılacak. Bu döneme damgasını vuran bilimsel devrimin felsefedeki tezahürü ve özellikle modern felsefenin başlangıç güzergahını belirlemede etkili olacak rasyonalizm-ampirizm tartışması ele alınacak. Modern felsefenin sistematik ilk ifadesini bulduğumuz Rene Descartes’ın düşünsel serüveni modernitenin ortaya çıkışının tarihsel, toplumsal, kültürel koşulları çerçevesinde değerlendirilecek. Çağdaş felsefedeki radikal modernite eleştirileri ışığında Descartes’ın düşüncesinin halen nasıl bir rol oynadığı sorgulanacak. Nitekim bu dönemdeki dersin temel aksını Descartes’ın eserlerinin eleştirel bir okumaya tabi tutulması teşkil edecek. Onun düşüncesi bizim için sadece modern rasyonalizmin kurucusu olmasının ötesinde modern felsefenin paradigmatik özelliklerini anlama konusunda önemli bir kaynak teşkil edecek. Dolayısıyla Kartezyen felsefe modern felsefenin özne, akıl, bilgi anlayışını anlama ve eleştirel bir değerlendirmeye tabi tutmak için önemli bir başlangıç noktası olarak ele alınacak. Nitekim Descartes’ın düşüncesinin kendisinden daha sonra gelen felsefeciler-düşünürler üzerindeki etkisi de dersin güzergahı boyunca vurgulanacak. Haftaya öğrencilerden Descartes’ın Yöntem Üzerine Konuşma başlıklı kitabının ilk iki bölümünün okuyup gelmesi, bu ders yapılan tartışmalardan hareketle değerlendirme yapmaya hazırlanması beklenmektedir. Descartes, Rene, Yöntem Üzerine Konuşma, cev. Murat Erşen, Say. (1. Bölüm ve 2. Bölüm).
3 Bu ders Descartes’ın Yöntem Üzerine Konuşma eserinin ilk iki bölümünde yer alan, onun aklını iyi kullanmasına ve böylelikle bilimsel çalışmalarında pek çok kayda değer keşif yapabilmesine imkan sağlayan etkili bir yöntem bulduğu biçimindeki iddiası incelenecek ve tartışmaya açılacak. Descartes bu yönteme nasıl ulaştığını eserinin ilk iki bölümünde kendi düşünsel gelişiminden hareketle (otobiyografik bir tarzda) açıklamıştır. Bu iki bölümü derste beraber okumaya ve değerlendirmeye tabi tutacağız. Eleştirel bir okuma ve tartışma deneyimini güçlendirmek için böylesi bir yol seçtiğimizi vurgulayacağız. Öncelikle bu bölümlerde Descartes’in genel derdini, hedefini anlamaya çalışacağız, onun genel akıl yürütme zincirini tespit ettikten sonra onun temel argümanı açısından önem teşkil eden kısımlara odaklanacağız ve gerektiği ölçüde bazen paragraf paragraf bazen cümle cümle tartışmaya açacağız. Böylece söz konusu eserin ilk iki bölümünden hareketle, Descartes’ın hem yöntemini karakterize eden 4 kuralı mantık ve matematiksel bilimlere (cebir/aritmatik ve geometri) dair bir değerlendirmeden hareketle nasıl açıkladığını hem de bu kuralları elde etme yolunda nasıl bir düşünsel güzergah izlediğini (başlangıç noktası, kitaplar, felsefe ve yolculuk) anlamaya ve değerlendirmeye çalışacağız. Haftaya öğrencilerden Descartes’ın Yöntem Üzerine Konuşma başlıklı kitabının üçüncü bölümünü ve Felsefenin İlkeleri eserinin ilgili kısmını (“Yapıtı Latinceden Fransızcaya Çevirene Yazarın Mektubu”) okuyup gelmesi, Kartezyen yöntem üzerine yapmış olduğumuz tartışmalardan hareketle değerlendirmeye hazırlanması beklenmektedir • Descartes, Rene, Yöntem Üzerine Konuşma, cev. Murat Erşen, Say. (3. Bölüm). • Descartes, Rene, Felsefenin İlkeleri, çev. Mesut Akın, Say. (Önsözde yer alan “Yapıtı Latinceden Fransızcaya Çevirene Yazarın Mektubu” bölümü)
4 Bu ders öncelikle Descartes’ın Felsefenin İlkeleri eserinin “Yapıtı Latinceden Fransızcaya Çevirene Yazarın Mektubu” başlıklı kısa bölümünde bilgeliğe ulaşma yolunun nasıl açıklandığını mercek altına alacağız ve böylelikle onun felsefe anlayışını, modern felsefenin ayırt edici özeliklerini göz önünde bulundurmak suretiyle değerlendirmeye çalışacağız. Daha sonra ise Yöntem Üzerine Konuşma’nın 3. bölümünden hareketle, Descartes’ın neden geçici bir ahlak benimseme yoluna gittiğini ve bu ahlaka temel teşkil eden düsturları nasıl belirlediğini ele alacağız. Böylece Descartes düşüncesinde -genel olarak göz ardı edilebilir kabul edilen- ahlak felsefesinin nasıl bir yeri olduğu üzerine bir tartışma yapacağız. Haftaya öğrencilerden Descartes’ın Meditasyonlar başlıklı kitabının ilk iki bölümünü ve okuyup gelmesi, önceki derslerdeki okumalar ve tartışmalardan hareketle değerlendirme yapmaya hazırlanması beklenmektedir Descartes, Rene, Meditasyonlar, çev. Çiğdem Dürüşken, Alfa. (1. ve 2. Düşünce).
5 Öncelikle modern felsefenin en önemli eserlerinden birisi olarak kabul edilen Meditasyonlar için genel bir teorik çerçeve çizeceğiz ve onun ilk iki bölümünü birlikte okumaya ve değerlendirmeye başlayacağız. İlk iki bölümden hareketle, Descartes’ı düşünen bir ben (ego cogito) olarak var olduğuna dair bilgiye ulaştıran ünlü argümanını, eserde serimlendiği sırayla takip edeceğiz ve her aşamayı ayrı ayrı ele alıp değerlendirmeye çalışacağız. Böylece Descartes’in hem temelci epistemolojik yaklaşımını hem de yöntembilimsel şüpheciliğini tartışmaya açacağız. Haftaya öğrencilerden Descartes’ın Meditasyonlar başlıklı kitabının üç ve dördüncü bölümünü ve okuyup gelmesi ve ilk iki bölüm ışığında değerlendirme yapmaya hazırlanması beklenmektedir Descartes, Rene, Meditasyonlar, çev. Çiğdem Dürüşken, Alfa. (3. ve 4. Düşünce).
6 Bu ders öncelikle Meditasyonlar’ın üçüncü bölümünün okunması ve değerlendirilmesi suretiyle Descartes’ın eserin ilk iki bölümündeki argümanı yeniden tartışmaya açılacak. Ama esas olarak onun bu bölümde yer alan, açık ve seçik idelere dair bir çözümlemeden hareketle Tanrının varlığına ve eğer varsa onun aldatıcı olup olmadığına yönelen incelemesini anlamaya ve değerlendirmeye çalışacağız. Daha sonra ise Descartes’ın, eserinin 4. bölümünde yer alan, hatanın/yanılgının nedenlerine ve bunların nasıl önlenebileceğine yönelik görüşlerini, onun aynı bölümde yer alan bilme/anlama yetisi ve irade/yargı yetisi üzerine çözümlemelerinden hareketle açıklama ve tartışma yoluna gideceğiz. Bu tartışmada Tanrının rolünü ve Descartes’ın doğrulukla ilgili iradenin kullanımı ile doğru eylemi seçmeyle ilgili (ahlaki yargı) iradenin kullanımı arasındaki ilişkiye/benzerliğe dair görüşlerini değerlendirmeye çalışacağız. Haftaya öğrencilerden Descartes’ın derste işlenen eserlerine dair genel bir tekrar yapması ve Meditasyonlar başlıklı kitabının Gassendi’nin itirazları ve Decartes’ın ona yanıtlarını da içeren basımındaki aşağıya eklediğimiz kısımlarını okuyup gelmesi beklenmektedir. Descartes, Rene, Meditasyonlar- Gassendi’nin Meditatasyonlara İtirazı ve Descartes’ın Bu İtirazlara Yanıtları, çev. İsmet Birkan, Bilgesu. (Gassendi’nin İlk 4 Meditasyona İtirazı ve Descartes’ın ilk 4 İtiraza Yanıtı).
7 Bu ders ilk olarak Descartes’ın derste işlediğimiz eserlerini ders sırasında vurguladığımız noktaları göz önünde tutmak suretiyle yeniden bir özetleme ve değerlendirme altına alma oluna gideceğiz. Gassendi’nin itirazları ve Descartes’ın bu itirazlara yanıtlarını da hem Meditasyonlar’ın tekrarını yapmak için hem de Descartes’ın eserlerinin yaşadığı dönemde nasıl tartışmalara yol açtığını anlamak için kullanacağız. Son olarak vize sınavı yerine geçecek ödevin hem içeriği hem biçimsel özelikleri ile ilgili yeniden konuşacağız.
8 Vize haftası
9 Vize haftası
10 Bu ders, bugün modernlik paradigması dediğimiz çerçeveyi hazırlayıcı hem de onu sorgulayıcı yaklaşımları içinde barındıran kendine özgü bir filozof olduğunu göreceğimiz Spinoza’nın hayatına, yaşadığı dönemin koşullarına, temel eserlerine ve böylelikle felsefesine giriş yapacağız. Spinoza, gerek içinde yaşadığı yüzyılda egemen olduğunu gördüğümüz Kartezyen kuramın özne felsefesine, düalizmine, iradeciliğine (voluntarizm) karşı yönelttiği eleştirilerle, gerek tinsel olanla ilgili erekselciliğe karşı çıkışı ve moralin yerine etik’i geçirme çabası içinde olmasıyla, gerek bu eleştirilerinin yanında geliştirmiş olduğu ideoloji kuramıyla günümüzde halen ilgi çekmeye devam eden ve farklı okumalara konu olan bir filozoftur. Onun felsefesi çok farklı ve hatta birbirlerine tamamen zıt okumalara maruz kalmış, kimileri tarafından tanrıtanımazlıkla, ahlak karşıtlığıyla itham edilip yerden yere vurulurken, kimileri her filozofun, filozof olmak bakımından zorunlu bir şekilde Spinoza’nın felsefesine sahip olduğunu öne sürecek denli onu takdir etmişlerdir. Bu derste öncelikle onun Descartes’e yönelttiği eleştirilerden hareket edeceğiz. Zira Spinoza Descartes’in özne merkeziyetçiliğini, ikici töz anlayışını ve bu anlayış içinde doğanın tahakküm nesnesi olarak konumlanmasını ciddi bir şekilde eleştirmiş ve maddi olmayan bir tözden (tanrı) maddi tözün nasıl çıktığı sorusuna onun felsefesinde bir cevap olamayacağını belirtmiştir. Spinoza’ya ayıracağımız dersler için gerekli okuma listesi aşağıya eklenmiştir. *Zorunlu Kaynaklar Spinoza, Benedictus De, Ethica, çev. Çiğdem Dürüşken, Kabalcı. (1. Bölüm) Deleuze, Gilles, Spinoza. Pratik Felsefe, çev. Ulus Baker ve Alber Nahum, Norgunk. ("Ethika ve Bir Ahlak Arasındaki Fark Üstüne" bölümü). “Modern Politika Felsefesi İçinde Spinoza’nın Yeri” (Ders Notu pdf dosyası olarak verilecek)
11 Bu ders öncelikle Spinoza’nın temel eseri sayılan ve modern felsefenin en önemli eserlerinden birisi olan Ethica okuması için kolaylaştırıcı bir giriş yapacağız. Kitabın temel argümanını, yazım biçimini, hem dönemin felsefe eserleri içindeki yerini hem de çağdaş tartışmalarda nasıl sıklıkla kendisine geri dönüldüğünü ele alacağız. Zira Spinoza’ya ayırdığımız derslerde onun “Geometrik Yönteme Göre Kanıtlanmış ve Beş Bölüme Ayrılmış Ahlak” alt başlığıyla yayımlanan bu eserinin, anlaşılması zor diye ün salan ilk bölümünün detaylı okumasını yapacağız. Spinoza’nın geometrik yöntemine özgü bir şekilde kaleme alınmış olan bu bölümde, 7 tanım, 8 aksiyom, 36 önerme yer alır. Spinoza önerme ve kanıtlamalarına postülalar, önerme sonuçları olduğu kadar ara notlar/şerhler ve ek bir kısım da eşlik eder. Önermeleri ortaya koyulduğu sırayla, gerektiğinde atıfta bulunduğu tanım, aksiyom ve kendisinden önceki önerme sonuçlarına geri gitmek suretiyle birlikte okuyup, değerlendirme ve tartışma yoluna gideceğiz. Üç haftada bitireceğimiz bu eserden sonra ise Spinoza’nın düşüncesine dair çağdaş okumalar içinde en özgün ve verimli tartışmalara yol açanların başında yer aldığı söylenebilecek olan, Deleuze’ün Spinoza’nın ahlak anlayışına dair görüş ve değerlendirmelerini ele almaya geçeceğiz. Öğrencilerden haftaya Ethica’nın ilk 14 Önermesini okuyup, kitaba dair çizdiğimiz genel çerçeve ve okuma tavsiyeleri ışığında değerlendirme yapmaya ve tartışmaya hazır olarak gelmeleri beklenmektedir. Spinoza, Benedictus De, Ethica, çev. Çiğdem Dürüşken, Kabalcı. (1. Bölüm: 1-14. Önerme)
12 Ethica’nın ilk 14 önermesini okumaya başlamadan önce Spinoza’nın kanıtlamalarına dayanak teşkil eden tanımları ve aksiyomları ele alacağız. Daha sonra önermeleri birbirleriyle bağlantılarını da sorgulamak suretiyle sırayla ele alacağız. Mesela göreceğimiz gibi, Spinoza’ya göre Ethica kitabının 1. Bölümünde yer alan 11. Önermeye kati surette karşı çıkılamaz, bize düşen de bu önermenin nasıl kanıtlandığını, kendisinden önce gelen tanım, aksiyom ve önermelerden hareketle anlamaya çalışmak ve tartışmaya açmak olacak. Öğrencilerden haftaya Ethica’nın 14. önermesinden 28. önermesine kadar okuyup, değerlendirme yapmaya ve tartışmaya hazır olarak gelmeleri beklenmektedir. Spinoza, Benedictus De, Ethica, çev. Çiğdem Dürüşken, Kabalcı. (1. Bölüm: 14-28. Önerme)
13 Bu ders Ethica’nın 14. önermesinden 28. önermesine kadar ilerleyeceğiz. Spinoza’nın buradaki kanıtlamalarını gerektiği zaman ilk önermeye ve onun da kendisine dayandığı tanım ve aksiyomlara kadar geri takip edeceğiz. 26., 27 ve 28. önermelerden hareketle Spinoza’nın Descartes’ın “yaratılmış töz” anlayışını nasıl reddettiğini tartışacağız. Öğrencilerden haftaya Ethica’nın 28. önermesinden 36. önermesine kadar (1. Bölüm sonundaki Ek kısmını da) okuyup, değerlendirme yapmaya ve tartışmaya hazır olarak gelmeleri beklenmektedir. Spinoza, Benedictus De, Ethica, çev. Çiğdem Dürüşken, Kabalcı. (1. Bölüm: 28-36. Önerme ve “Ek”)
14 Ethica’nın 28. önermesinden 36. önermesine ilerleyeceğimiz bu derste, 36. Önermeden sonra yer alan “Ek” başlıklı kısmı da okuyacağız ve kitabın “Tanrı” başlıklı ilk bölümünü bitirmiş olacağız. Spinoza bu bölümdeki kanıtlamalarıyla artık Tanrının (Deus sive Natura) doğasını ve onun doğasına has özellikleri kesin bir şekilde açıklamış olduğunu iddia eder. Onun Ek bölümünde, bu kanıtlamaları anlamaya engel olabileceğini düşündüğü önyargıları nasıl bertaraf etmeye çalıştığını ele alacağız ve Ethica’nın temel hedefi ile ilişkili olarak değerlendirmeye çalışacağız. Öğrencilerden haftaya Deleuze’ün aşağıya eklediğimiz kaynaktaki belirtilen yazısını okuyup, değerlendirme yapmaya ve tartışmaya hazır olarak gelmeleri beklenmektedir. Deleuze, Gilles, Spinoza. Pratik Felsefe, çev. Ulus Baker ve Alber Nahum, Norgunk. ("Ethika ve Bir Ahlak Arasındaki Fark Üstüne" bölümü).
15 Deleuze’ün yazısından hareketle, ona göre Spinoza’nın bedeni model olarak önermesinin anlamını, onun bilincin doğasına dair açıklamaları ve eleştirilerinden hareketle ele alacağız. Deleuze’e göre Spinoza’nın neden ahlak karşıtı olarak suçlanmış olduğunu başlangıç noktası olarak ele almak suretiyle, Spinoza’nın Ethica’sında kederli tutkuların neşe uğruna değersizleştirilmesinin nasıl bir yaşam felsefesine işaret ettiğini ya da edebilir olduğunu tartışacağız. Son olarak, final sınavı yerine geçecek ödevin hem içeriği hem biçimsel özelikleri ile ilgili konuşacağız. 4
16 final sınavı

Cevizci, Ahmet, Felsefe Tarihi : Ciltli ,Yayınevi: Say Tarihi: 10-2009 Cevizci, Ahmet, Felsefe Tarihi : Thales'ten Baudrillard'a Yayınevi: Say Tarihi: 10-2009 THILLY, FRANK, Bir Felsefe Tarihi Yayınevi: İdea Tarihi: 12-2000 Gökberk, Macit, Felsefe Tarihi, Yayınevi: Remzi WEBER, ALFRED, Felsefe Tarihi ,Yayınevi: Sosyal Jones, W. T, Batı Felsefesi Tarihi 1 : Klasik Düşünce : Ciltli .,Yayınevi: Paradigma Cevizci, Ahmet, Aydınlanma Felsefesi : Felsefe Tarihi 4 , Ezgi yay.,2002 Tuğcu, Tuncar, Batı Felsefesi Tarihi ,Yayınevi: Alesta, 2000 Copleston, Frederick, Spınoza: Felsefe Tarihi ,Yayınevi: İdea,1998 Cevizci, Ahmet, On Yedinci Yüzyıl Felsefesi Tarihi ,Yayınevi: Asa Cevizci, Ahmet,Aydınlanma Felsefesi Tarihi ,Yayınevi: Asa Copleston, Frederick, Felsefe Tarihi - Kant ,Yayınevi: İdea Höffe, Otfried, Felsefenin Kısa Tarihi ,Yayınevi: İnkılap, 2008 Copleston, Frederick, Felsefe Tarihi 7 : Çağdaş Felsefe Bölüm 1c Hegel ,Yayınevi: İdea,1985 Bumin, TülinTartışılan Modernlik : Descartes ve Spinoza ,Yapı Kredi,1997 Galileo, İki Büyük Dünya Sistemi Hakkında Diyalog : Ciltli , İş Bankası yay., 2008 Koyre, Alexandre, Yeniçağ Biliminin Doğuşu , Gündoğan yay. Descartes, Yöntem Üzerine Konuşma , Bulut yay.,2010 Sorell, Tom, Descartes , Dost Kitabevi, 2009 Descartes, ReneMeditasyonlar , BilgeSu yay.,2007 Spinoza, Benedict de ,Teolojik-Politik İnceleme , Dost Kitabevi ,2008 Spinoza, Benedict de ,Kötülük Mektupları ,Yayınevi: Norgunk, 2008 Deleuze, Gilles,Spinoza Üzerine Onbir Ders , Yayınevi: Kabalcı, 2008 Balibar, Etienne, Spinoza ve Siyaset, Otonom yay.2005 Spinoza, Benedict de, Etika , Dost Kitabevi ,2004 Deleuze, Gilles, Leibniz Üzerine Beş Ders , Kabalcı ,2007 Leibniz, G. W., Monadoloji ya da Felsefenin İlkeleri , Biblos ,2003 Locke, Johnİnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme ,Kabalcı ,1996 Hobbes, Thomas, Leviathan , Yapı Kredi BERKELEY, GEORGE, İnsan Bilgisinin İlkeleri Üzerine , Bilim ve Sanat,1996 BERKELEY, GEORGE,HYLAS İLE PHILONOUS ARASINDA ÜÇ KONUŞMA, Sosyal yay, Hume, David ,İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme , BilgeSu,-2009



Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri Adet Değer
Ara Sınav 1 100
Toplam 100
Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri Adet Değer
Final Sınavı 1 100
Toplam 100
Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri 40
Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri 60

Yok


Etkinlikler Sayısı Süresi (saat) Toplam İş Yükü (saat)
Ara Sınav 1 3 3
Final Sınavı 1 3 3
Derse Katılım 10 1 10
Bireysel Çalışma 4 8 32
Ara Sınav İçin Bireysel Çalışma 1 15 15
Final Sınavı içiin Bireysel Çalışma 1 15 15
Okuma 4 10 40
Rapor 1 2 2
Toplam İş Yükü (saat) 120

PÇ 1 PÇ 2 PÇ 3 PÇ 4 PÇ 5 PÇ 6 PÇ 7 PÇ 8 PÇ 9
ÖÇ 0 5 5 5 4 4 4 3 2 2
ÖÇ 1 5 5 5 4 4 4 3 2 2
ÖÇ 2 5 5 5 4 4 4 3 2 2
* Katkı Düzeyi : 1 Çok düşük 2 Düşük 3 Orta 4 Yüksek 5 Çok yüksek