GERİ DÖN
Ders Öğretim Planı
| Dersin Kodu | Dersin Adı | Dersin Türü | Yıl | Yarıyıl | AKTS |
|---|---|---|---|---|---|
| STD105 | EGZERSİZ BİYOKİMYASI | Seçmeli Ders Grubu | 3 | 6 | 3,00 |
Dersin Seviyesi
Lisans
Dersin Sunulduğu Dil
Türkçe
Dersin Amacı
Dersin amacı, öğrencilerin: Organizmanın yapısında yer alan biyomoleküllerin temel kimyasal ve organik yapılarını, etkileşim ve fonksiyonlarını anlayabilmelerini; enerji metabolizması ve kullanım yollarını kavramalarını; bu yolların kaynaklarının yanı sıra vitamin ve mineral gibi besin öğelerinin önemlerini ve değişik egzersiz şiddet ve sürelerindeki performansa ilişkin spesifik rollerini tanımalarını; böylelikle bilimsel temele dayalı antrenman programlarını yapabilmelerini; performans ölçümü ve değerlendirmesi yapabilecek bir alt yapı kazanmalarını; bu alandaki bilimsel ve teknolojik gelişmeleri takip edip yorumlayabilmelerini sağlamaktır.
Dersi Veren Öğretim Görevlisi/Görevlileri
Doç.Dr.Faruk Turgay
Öğrenme Çıktıları
| 1 | Kalıtım ve egzersiz ilişkisi içinde nükleotid yapı ve fonksiyonunu tanımak; DNA, RNA ve gen kavramlarını bilir ve protein sentezi ile ilişkisini açıklar. |
| 2 | Enerji metabolizması, enerjinin depo şekli olan ATP ve kreatin fosfat (CP) gibi temel yüksek enerjili fosfatların yapı ve fonksiyonlarını; egzersiz sürecinde karbonhidratların metabolizmasında oksijenden bağımsız glikolizin ve laktat eşiği kavramının, lipidlerin metabolizmasında β-oksidasyonun temel işleyiş ve bilançolarını anlar; Krebs döngüsü, elektron transport zinciri ve oksidatif fosforilasyon aracılığında elde edilen enerji taşıyıcı maddelerin oluşumlarını yazar. |
| 3 | Enzimlerin ve koenzimlerin yapı, sınıflandırma ve işlevlerini ve egzersiz performansı ile ilişkilerini açıklar. |
| 4 | Hormonların yapı, işlev, sınıflandırma ve denetim mekanizmalarını egzersiz örnekleri içinde açıklar. |
| 5 | Temel ve değişik çevresel ve egzersiz koşullarında organizmanın sıvı-elektrolit ve mineral dengesi açıklar. |
| 6 | Karbonhidrat, lipid ve proteinlerin sindirim, metabolizma ve yıkılım ürünlerini bir bütünsellik içinde yazar. |
| 7 | Özellikle spor etiği açısından önemli olan doping kontrolü kavramı konusunda temel sınıflandırma, etki ve yan etki konuları ile eğitimin temel rolünü açıklar. |
| 8 | Spor performansı ve egzersiz biyokimyası alandaki bilimsel ve teknolojik gelişmeleri takip eder ve yorumlar. |
| 9 | Atomların yapısal bileşenlerini ve periyodik cetvelde gruplanmalarını, kimyasal bağları, molekül ve bileşik oluşumunu kavrar; organizmanın yapısında yer alan biyomoleküllerin yapısını tanır ve yapı-fonksiyon ilişkisini kurar. |
| 10 | Kimyasal tepkime, kimyasal denge, yükseltgenme ve indirgenme, tepkime hızı, kimyasal çözelti, derişim birimleri, asit, baz, tuz, pH ve tampon sistemlerin tanım ve mekanizmalarını açıklar. |
| 11 | Temel organik kimyasal maddelerin tanım, yapı, sınıflandırma ve tepkimeye giren ana fonksiyonel gruplarını ve izomerlik özelliklerini tanır ve özellikle enerji metabolizmasında gözlenen örnekleri ile ilişkilendirerek açıklar. |
| 12 | Karbonhidratların, lipidlerin ve aminoasitlerin temel yapı, isimlendirme ve sınıflandırılmalarını yazar. |
| 13 | Porfirinlerin içinde yer alan myoglobin ve hemoglobinin yapı ve fonksiyonları kavrar; egzersizde oksijen taşınmasındaki rollerini açıklar. |
Öğretim Sistemi
Birinci Öğretim
Dersin Ön Koşulu Olan Dersler
Yok
Ders İçin Önerilen Diğer Hususlar
Yok
Dersin İçeriği
Madde ve hücrenin bileşenleri, fonksiyonları; kimyasal mekanizmalar; asit, baz ve tampon sistemleri ve bu faktörlerle egzersiz performansı arasındaki ilişkiler; organik kimya yapı ve sınıflandırması; karbonhidrat, lipid, proteinler; porfirinler ve nükleik asitler; hormon, vitamin ve minerallerin yapı ve fonksiyonları ve değişik çevresel ve egzersiz koşullarındaki rolleri; enerji metabolizmasının evreleri; besin öğelerinin sindirimi ve enerji metabolizmasındaki işlevleri ve performansla ilişkileri; kalıtım-performans ilişkileri; ergojenik yardımcı ve doping etmenlerinin ayırımı, doping kontrolünün esasları ve önemi.
Haftalık Ayrıntılı Ders İçeriği
| Hafta | Konular (Teorik) | Öğretim Yöntem ve Teknikleri | Ön Hazırlık |
|---|---|---|---|
| 1 | Dersin genel tanıtımı ve spor bilimleri açısından önemi. Atomun yapısı, elementler ve periyodik cetvel, kimyasal bağlar. | ||
| 2 | Hücrenin yapısal elemanları olan sitoplazma ve organeller, hücre zarının yapı ve fonksiyonları. Kanın yapısal elemanları: plazma (veya serum), eritrosit, lökosit ve trombositlerin yapı ve fonksiyonları ve bunların değişik egzersiz ve çevresel ortamlardaki yapısal ve fonksiyonel değişimleri, sağlık ve egzersiz performansı ile ilişkileri. | ||
| 3 | Kimyasal denge; asit, baz, pH, tampon sistemleri, Henderson-Hasselbach denklemi, asidoz, alkaloz ve laktat toleransı kavramları ve egzersiz performansı ile ilişkileri; yükseltgenme-indirgenme; tepkime hızı, mol kavramı, molarite, normalite gibi konsantrasyon birimleri, kimyasal çözeltiler | ||
| 4 | Temel organik kimya, fonksiyonel gruplar, önemli tepkimeler, izomerlik sınıflandırması ve önemi. | ||
| 5 | Karbonhidrat ve lipidlerin temel moleküler yapıları, sınıflandırmaları ve organizma genelinde ve egzersiz özelindeki işlevleri. Nişasta ve glikojenin benzerlikleri. Lipoproteinler ve kolesterolün hormonların yapısal bileşimindeki temel işlevleri, sağlık ve spor performansı ile ilişkileri. | ||
| 6 | Aminoasitlerin yapısı ve sınıflandırılması, asidik, bazik ve optik özellikleri, peptit ve polipeptit yapılar, iyonik ve hidrofobik etkileşimdeki rolleri ve genel metabolizmaları, özellikle esansiyel aminoasitlerinin beslenme, sağlık ve egzersiz performansındaki önemi. Proteinlerin primer, sekonder ve tersiyer ve kuarterner yapısı. Porfirinlerden hemoglobin ve myoglobinin yapı ve fonksiyonu, anemi ve hipoksi, Bohr etkisi, 2,3- difosfogliserat (2,3-DPG) kavramlarının anlamları. | ||
| 7 | Nükleotidlerin temel yapı ve fonksiyonu; pürin ve pirimidinlerin fonksiyonları ve metabolizması. Enzim ve koenzimlerin yapı ve fonksiyonları. Hormon ve endokrin sistemin yapısı ve fonksiyonu, sınıflandırılmaları, hormon salgılanmasını etkileyen faktörler, değişik çevresel ve egzersiz koşullarında hormonların metabolizma üzerindeki etkileri. | ||
| 8 | Ara Sınav | ||
| 9 | Enerji ve çeşitleri, enerji metabolizması ve enerji yolları, enerjinin depo şekli olan ATP ve kreatin fosfat (CP) gibi temel yüksek enerjili fosfatların yapı ve fonksiyonları, glikoliz, glikojenoliz, Laktat metabolizması ve regülasyonu, laktat, laktat eşiği kavramlarının biyokimyasal temelleri, yorgunluk, toparlanma, Cori döngüsü, glikoneogenez ve spor performansı ile ilişkileri ve uygulama alanları. | ||
| 10 | β-oksidasyon ve Krebs döngüsü, döngünün enzimatik denetimi ve glikolizle ilişkisi, transaminasyon, glikojenik ve ketojenik amino asidler, bunların değişik egzersiz şiddet ve süresindeki katkı oranları. | ||
| 11 | NADH, FADH, sitokromlar, elektron transport zinciri, oksidatif fosforilasyon, ATP sentezi ve regülasyonu, değişik süre ve şiddetteki egzersizle ilişkileri. | ||
| 12 | Karbonhidratların, lipidlerin ve proteinlerin sindiriminde hormonal ve enzimatik etkiler. Beslenme açısından önemleri Organizmada enerji sistemlerinin entegrasyonu, metabolik ve biyokimyasal regülasyonu, egzersiz performansı ile ilişkileri. | ||
| 13 | DNA ve RNA’nın fonksiyonları, mRNA, tRNA, transkripsiyon, translasyon, protein sentezi. Kalıtımın sağlık ve egzersiz performansı ile ilişkileri. | ||
| 14 | Su, elektrolit ve mineral metabolizması, değişik çevre ve egzersiz koşullarında homeostazisin denetimi. Demir eksikliği anemisi ve performans ilişkisi, izlemede kullanılan parametreler. | ||
| 15 | Ergojenik yardımcıların ve doping etmenlerinin tanımlanması ve sınıflandırması, performansla ilişkileri, etki ve yan etkileri, eğitim konusunun önemi. | ||
| 16 | Final Sınavı |
Ders Kitabı / Malzemesi / Önerilen Kaynaklar
Ders Kitabı: Vassilis Mougios. Exercise Biochemistry, Human Kinetics, USA, 2006. Yardımcı Kitaplar: Ron Maughan, Michael Gleeson: The Biochemical Basis of Sports Performance. Oxford University Press, Oxford, UK, 2004. Pamela C. Champe, Richard A. Harvey: Biochemistry (Lippincott’s Ilustrated Reviews). Çev. Asuman Tokullugil, Melahat Dirican, Engin Ulukaya: Biyokimya. Nobel Tıp Kitabevleri Ltd.Şti, İstanbul, 1997 (2.Baskı).Toivo Jurimae, Neil Armstrong, Jaak Jurimae: Children and Exercise XXIV. Taylor & Francis Group, USA, 2009. Jack H. Wilmore, David L.Costill. Physiology of Sport and Exercise. Human Kinetics, USA, 1994.
Planlanan Öğrenme Aktiviteleri ve Metodları
Değerlendirme
| Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri | Adet | Değer |
|---|---|---|
| Ara Sınav | 1 | 100 |
| Toplam | 100 | |
| Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri | Adet | Değer |
| Final Sınavı | 1 | 100 |
| Toplam | 100 | |
| Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri | 40 | |
| Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri | 60 | |
Staj Durumu
Yok
İş Yükü Hesaplaması
| Etkinlikler | Sayısı | Süresi (saat) | Toplam İş Yükü (saat) |
|---|---|---|---|
| Ara Sınav | 1 | 1 | 1 |
| Final Sınavı | 1 | 1 | 1 |
| Derse Katılım | 14 | 3 | 42 |
| Ara Sınav İçin Bireysel Çalışma | 10 | 2 | 20 |
| Final Sınavı içiin Bireysel Çalışma | 10 | 3 | 30 |
| Toplam İş Yükü (saat) | 94 | ||
Program ve Öğrenme Çıktıları İlişkisi
| PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | |
| ÖÇ 1 | 4 | 1 | 1 | 2 | 1 | 1 | 1 | 3 | 1 | 1 | 1 |
| ÖÇ 2 | 5 | 1 | 2 | 3 | 1 | 1 | 1 | 3 | 1 | 1 | 1 |
| ÖÇ 3 | 4 | 1 | 1 | 4 | 1 | 1 | 1 | 4 | 1 | 1 | 1 |
| ÖÇ 4 | 5 | 2 | 1 | 4 | 1 | 1 | 1 | 4 | 1 | 1 | 1 |
| ÖÇ 5 | 5 | 1 | 2 | 4 | 1 | 1 | 1 | 3 | 1 | 1 | 1 |
| ÖÇ 6 | 4 | 1 | 2 | 3 | 1 | 1 | 1 | 2 | 1 | 1 | 1 |
| ÖÇ 7 | 5 | 1 | 1 | 4 | 1 | 1 | 1 | 4 | 4 | 4 | 1 |
| ÖÇ 8 | 3 | 2 | 1 | 4 | 1 | 1 | 2 | 3 | 1 | 1 | 4 |
| ÖÇ 9 | 4 | 1 | 1 | 3 | 1 | 1 | 1 | 3 | 1 | 1 | 1 |
| ÖÇ 10 | 4 | 2 | 1 | 4 | 1 | 1 | 1 | 3 | 1 | 1 | 1 |
| ÖÇ 11 | 5 | 1 | 1 | 4 | 1 | 1 | 1 | 3 | 1 | 1 | 2 |
| ÖÇ 12 | 4 | 1 | 1 | 4 | 1 | 1 | 1 | 3 | 1 | 1 | 1 |
| ÖÇ 13 | 5 | 1 | 1 | 3 | 1 | 1 | 1 | 3 | 1 | 1 | 1 |
* Katkı Düzeyi : 1 Çok düşük 2 Düşük 3 Orta 4 Yüksek 5 Çok yüksek