GERİ DÖN
Ders Öğretim Planı
| Dersin Kodu | Dersin Adı | Dersin Türü | Yıl | Yarıyıl | AKTS |
|---|---|---|---|---|---|
| TBO301 | TÜR VE BİÇİM BİLGİSİ I | Ders | 3 | 5 | 2,00 |
Dersin Seviyesi
Lisans
Dersin Sunulduğu Dil
Türkçe
Dersin Amacı
Türk Müziği'nde tür, biçim ve bunları oluşturan kavramlarının açıklanarak öğretilmesi.
Dersi Veren Öğretim Görevlisi/Görevlileri
Dr. Erkan Aydın- Didem Taştabanoğlu
Öğrenme Çıktıları
| 1 | Müzikte tür, alt tür , ulusal, uluslararası, geleneksel ve çağdaş gibi kavramları kavrayabilmek ve aralarında ki ilişkiyi anlayabilmek. |
| 2 | Türleri oluşturan ve birbirinden ayıran ögeleri fark edebilme. |
| 3 | Geleneksel müziklerin toplumsal yaşamdaki yerini ve etkilerini değerlendirebilmek. |
| 4 | Tür ve biçim bilgisini, müziğin yaratımında, tüketiminde ve icrasında kullanabilme. |
| 5 | Geleneksel ve Çağdaş Türk müziği türlerine ilişkin unsurlardan; yerelden ulusala- ulusaldan uluslararası çerçeveye uzanan bir çizgide yararlanabilme becerisi kazanabilmek. |
Öğretim Sistemi
Birinci Öğretim
Dersin Ön Koşulu Olan Dersler
Yok
Ders İçin Önerilen Diğer Hususlar
Yok
Dersin İçeriği
Türk Müziği'nde Türler, Türk Müziğinde kullanılan ses ve perde dizgeleri, ezgi, uygu, tema, makam, motif, motif ve ezgi geliştirme yöntemleri, geçki, çeşni, renk, çokseslilik, oturtum, bir eseri sıkıcı ve monoton yapan etkenler, müzik eserinde estetik güzelliği ve sanatsallığı oluşturan etkenler, müzik eserinde biçimsel öğeler ve biçim, bir eserin biçiminin saptanması, biçim yazısı, biçim kurgularının açıklanması, Türk Müziğinde biçimler, biçimlerin sınıflandırılması, iki bölümlü biçimler, üç bölümlü biçimler.
Haftalık Ayrıntılı Ders İçeriği
| Hafta | Konular (Teorik) | Uygulama | Öğretim Yöntem ve Teknikleri | Ön Hazırlık |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Dersin tanımı, önemi, derste izlenecek yöntemler, kurallar ve kaynak kitaplar hakkında bilgiler. | Tür ve Biçim konusunu örneklerle açıklamak. Suphi Ezgi/ Nazari ve Ameli Türk Musikisi/ 1933, Kemal İlerici/ Bestecilik Bakımından Türk Müziği ve Armonisi/ 1970, Nazmi Özalp/ Türk Musikisi Beste Formları/ 1992, Onur Akdoğu/ Türk Müziği'nde Türler ve Biçimler, 2003. | ||
| 2 | Tür nedir?, biçim nedir?, tür ve biçim kavramlarının karşılaştırılması, uluslararası müzikte tür bilinci ve Türk Müziği türleri, (Geleneksel Türk Sanat Müziği, Çağdaş Türk Müziği, Köprüsel Türk Müziği, paçal tür). | Türleri birbirinden ayıran ögelerini ve belirleyen ögelerini: kullandığı dizge, ezgi yapısı, ritim yapısı, icra özellikleri, sözel yapıları, biçimlerini, kullandığı çalgıları örneklerle anlatmak. | ||
| 3 | Ses, Türk Müziği'nde Kullanılan Ses ve Perde Dizgeleri; (Tampere Dizge, Onyedili Perde Dizgesi). | Dizgeler arasındaki farkı (kullanılan ses ve/veya perdelerin) göstermek için dizilerini seslendirmek. | ||
| 4 | Komalı Ses Dizgeleri, Yirmidörtlü Ses Dizgesi | Dizgeler arasındaki farkı (kullanılan seslerin) göstermek için dizilerini açıklamak ve seslendirmek. | ||
| 5 | Ezgi, Uygu, Tema, Makam. | Refik Talat Alpman/ Mahur Sazsemai/ Ezgi, Uygu örnekleri, makamı oluşturan dizi, güçlü/güçlüler, durak ve aralık kavramları ve Rast makamı ve hüseyni makamı örnekleri. | ||
| 6 | Motif, Motif ve Ezgi Geliştirme Yöntemleri; (Motifin ya da ezginin ses genliğini genişletme veya daraltma, motifin ya da ezginin ses sürelerinin büyütülmesi veya küçültülmesi, motifin yatay ya da dikey ters çevrilmesi). | Motif örneği 1, Şekip Ayhan Özışık/ Senede Bir Gün/ Zirgüleli Hicaz (Zemin), Onur Akdoğu/ Hırs/ Nihavend Sazsemai (4. Hane), Reşat Aysu/ Nihavend Sazsemai (3. Hane) . 15- 19), Sadettin Kaynak/ Gönlüm Özledikçe/ Muhayyerkürdi Şarkı (Zemin), Sadettin Kaynak/ Dertliyim Ruhuma Hicranımı Sardın da Yine/ Segah- Nihavend Şarkı (Meyan Sazına Giriş), Civan Ağa/ Dil Seni Sevmeyeni/ Nihavend Şarkı (Giriş), Onur Akdoğu/ Ezg/ Nihavend (Giriş), Onur Akdoğu/ Gurur/ Nihavend Sazeseri (Giriş), Onur Akdoğu/ Bebek/ Sultanıyegah Şarkı, Mesud Cemil/ Nihavend Sazsemai (1. Hane ilk cümle), Erdinç Çelikkol/ Gözlerine Gönlüm Bir ev/ Muhayyerkürdi Şarkı (Giriş), Avni Anıl/ Diz Çöksem Önünde/ Nihavend Şarkı (giriş) adlı eserlerin belirli ölçüleri. (s. 15- 19) | ||
| 7 | Sekileme, Bezeme, Çatal, Çeşitleme: -a) Süreler sabit, aralıklar değiştirilerek yapılan çeşitleme, b) Aralık sabit süreler değiştirilerek yapılan çeşitleme, c) Ezgi sabit kalıp, uyguyu değiştirerek yapılan çeşitleme-, Figür (usûllü dem), Geçit (kadans), Alterasyon, Geçki, Çeşni. | Sivas-Şarkışla/ Aşık Veysel/ Dost dost diye hayaline yandığım/ Türkü (sekileme), Haydar Tatlıyay/ Akşam oluyor/ Uşşak şarkı (sekileme), Muş/ Havada Bulut Yok/ Türkü (sekileme), Sadettin Kaynak/ Söyleyin, nerde o göz nuru/ Acemkürdi şarkı (sekileme), Avni Anıl/ İçimde bin türlü keder/ Hüzzam şarkı (sekilenmiş ve genişletilmiş ezgi), Yıldırım Gürses/ Mevsimler yas tutup/ Muhayyerkürdi şarkı (sekileme), Çekirdek ezgi- bezeklenmiş ezgi örneği, Sivas/ Bir cigara ver bana/ Türkü (bezekli ezgi- çekirdek ezgi), Bimen Şen/ Ruhumda bu şeb/ Hüzzam şarkı ve Şerif İçli/ Sensiz geçecek günleri/ Hüzzam şarkı (çatal ezgiler), Urfa/ İki dağın arasında kalmışım/ Türkü ve Gaziantep/ Eleyvana yatak serdim/ Türkü (çatal ezgiler), Onur Akdoğu/ Kelebek Dansı/ Nihavend Sazeseri (çeşitlenmiş ezgi), Hayri Yenigün/ Ölürsem yazıktır sana kanmam ve Segah şarkı/ Hayri Yenigin/ Çılgınca seviştik, Kürdilihicazkar şarkı (çeşitleme), Hacı Arif Bey/ Vücud ikliminin sultanısın sen/ Nihavend şarkı ve Hacı Arif Bey/ Vücud ikliminin sultanı sensin/ Nihavend şarkı (çeşitleme), Emin ONGAN/ Bahar meltemidir başımda esen, Nihavend şarkı (ezgi çeşitlemesi), İkisesli çeşitlenmiş ezgi örneği, Erol Sayan/ Şedaraban Sazsemai (figür), Oyunhavası arasında yapılan bir taksim örneği (usullü dem), Sadi Hoşses/ Yıldızlı semalardaki haşmet ne güzel şey/ Kürdilihicazkar şarkı (meyan), Usulsüz dem örneği, Onur Akdoğu/ Hırs/ Nihavend Sazsemai (pasaj), Şerif Muhiddin Targan/ Dügah Sazsemai (pasaj), Dede Efendi/ Yine bir gülnihal/ Rasty şarkı (Alterasyon), Emin Ongan/ Sen benim gönlümde açan son güldün/ Nihavend şarkı (alterasyon), Hacı Arif Bey/ Esti nesim-i nev-bahar/ Rast şarkı (geçki), Yusuf Nalkesen/ Kapın Her Çalındıkça/ Muhayyerkürdi şarkı (çeşni), Muzaffer İlkar/ Beni canımdan ayırdı/ Hicaz şarkı (çeşni) adlı eserlerin belirli ölçüleri. (s. 19-36) | ||
| 8 | Ara Sınav: Birinci haftadan yedinci hafta dahil tüm konular. | Yazılı sınav; bir ders saati (45 dakika) | ||
| 9 | Renk, Çokseslilik; (Yatay çokseslendirme/ kontrapunt, Kanon, Dikey çokseslendirme/ armonilemek), Oturtum: batak, karabatak. | Dede Efendi/ Sol Rast Şarkı/ Yine bir nihal, Dede Efendi/ La Rast Şarkı / Yine bir nihal (renk), Neveser Kökdeş/ Segah Şarkı/ kuş Olup Uçsam (kontrapunt- yaty çokseslendirme), Onur Akdoğu/ Rast Çocuk Şarkısı/ Çocuk ve Uçurtma (kanon), Düzenleyen: Ekrem Zeki Ün/ Türkü/ Köprünün Altı Irmak (armoni- dikey çokseslendirme), Onur Akdoğu/ Nihavend Sazeseri/ Gurur (oturtum), adlı eserler. (s.37- 41) | ||
| 10 | Bir Eseri Sıkıcı ve Monoton Yapan Etkenler: a) Ezginin usûl vuruşlarına bağımlılığı, b) Seyir (Edvar), c) Kalıp motif, Müzik Eserlerinde Estetik Güzelliği ve Sanatsallığı Oluşturan Etkenler, (Prozodi, senkop). | Hafız Post/ Rast Yürüksemai/ Gelse o şuh meclise (ezginin usul vuruşlarına bağlılığı), Medeni Aziz Efendi/ Hicaz Şarkı/ Kendine Niçin Emsal Ararsın (ezginin usul vuruşlarına bağlılığı), Rast, Hüseyni, Hicaz, Uşşak, Nihavend, Karcığar, Hüzzam, Suzinak, Hicazkar, Segah, Eviç, Acemaşiran, Acemkürdi, Muhayyerkürdi makamlarında görülen kalıp motifler, Selahaddin İçli/ Kürdilihicazkar Şarkı/ Hüzün zaman zaman (prozodi- senkop), İsmail Baha Sürelsan/ Rast Şarkı/ Ay gülsğn ufuktan sana (prozodi) adlı eserler. (s.43-49) | ||
| 11 | Müzik Eserlerinde Biçimsel Ögeler ve Biçim, Cümlecik, Cümle: a) Tam kararlı cümle, b)Yarım kararlı cümle, Söylem, Dönem. | Refik Fersan/ Nihavend Sazsemai (4. Hane: soru cümleciği- yanıt cümleciği), Cevdet Çağla/ Acemkürdi Sazsemai (4. Hane: soru cümleciği-yanıt cümleciği), Sadi Işılay/ Yolları gurbete bağlayan dağlar/ Hicazkar-ı Kürdi Şarkı (zemin: soru cümleciği-yanıt cümleciği), Rıfat Ayaydın/ Heder ettim yıllarımı/ Kürdilihicazkar şarkı (zemin: ikinci dolap; soru cümleciği-yanıt cümleciği), İsmail Baha Sürelsan/ Güle sor, bülbüle sor/ Buselik şarkı (giriş: tam kararlı cümle), Yesari Asım Arsoy/ Yar yolunu kolladım/ Hüzzam Şarkı (giriş: tam kararlı cümle), Muzaffer İlkar/ Gurbete düştüğüm günlerden beri/ Nihavend Şarkı (zemin: tam kararlı cümle), İsmail Safa Olcay/ Rast Sazsemai (1. Hane: tam kararlı cümle), Onur Akdoğu/ Hırs/ Nihavend Sazsemai (mülazime/teslim: yarım kararlı cümle), Yusuf Nalkesen/ Hani o bırakıp giderken seni/ Muhayyerkürdi şarkı (zemin: yarım kararlı cümle), Arif Sami Toker/ Çıksam şu dağların yücelerine/ Hicaz şarkı (zemin: yarım kararlı cümle), Cevdet Çağla/ Acemkürdi Sazsemai (1. Hane: yarım kararlı cümle), Sadeddin Kaynak/ Söyleyin, nerde o göz nuru/ Acemkürdi şarkı (giriş: söylem), Sadi Işılay/ Bir zamanlar bu gönül aşkına inanmıştı/ Suzinak şarkı (zemin: söylem), Şekip Ayhan Özışık/ Belki bir sabah geleceksin/ Rast şarkı (zemin: söylem), Fehmi Tokay/ Aman cana, beni şadet/ Buselik şarkı (zemin: söylem), Onur Akdoğu/ Hırs/ Nihavend Sazsemai (Mülazime/ teslim: dönem), Refik Fersan/ Mahur Sazsemai (1. Hane ve mülazime: dönem) adlı eserler. (s.52- 57) | ||
| 12 | Bölüm, Biçim, Bir Eserin Biçiminin Saptanması, Biçim yazısı, Biçim kurguları | Tanburi Cemil Bey- Udi Nevres Bey/ Muhayyer Sazsemai (1. hane ve 2. hane: bölüm), Uşşak/ Karşı da karşı yaptıralım hanları/ Türkü (Bölüm), Şekip Ayhan Özışık/ O beni bir bahar akşamı terk edip gitti/ Muhayyerkürdi şarkı (zemin: köprü), Sadeddin Kaynak/ Kalplerden dudaklara yükselen sesi dinle/ Nihavend Şarkı (bölüm), Şekip Ayhan Özışık/ Bahar gelmiş neyleyim/ Nihavend şarkı (yönder), Sadettin Kaynak/ Bahar bitti, güz bitti/ Nihavend şarkı (Biçim kurgusu ve açıklaması) adlı eserler. (s.58- 65) | ||
| 13 | Türk Müziği'nde Biçimler, Tek cümlecikli biçim, Tek cümleli biçim, Bir bölümlü biçim ve bu ana kadar görülen konuların genel tekrarı- özet-. | Erzincan- Eğin/ Elinde düdük kaval/ Türkü (tek cümlecikli biçim), Erzincan-Kemaliye/ Ah elmadan elmadan/ Türkü (tek cümlecikli biçim), Sivas-İmranlı/ Hey güzeller güzeller/ Türkü (tek cümleli biçim), Burdur/ Hep dedeler geldi de/ türkü (tek cümlelii biçim), Sivas- İmranlı/ Kalenin Başında/ Türkü (bir bölümlü biçim), Muallim İsmail Hakkı Bey/ Fikrimin ince gülü/ Acemkürdi şarkı (bir bölümlü biçim), Salahaddin İçli/ Gül açılsın dudağında, gülüver/ Kürdilihicazkar şarkı ((bir bölümlü biçim) adlı eserler. (s.66-70) | ||
| 14 | Biçimlerin Sınıflandırılması: (Sırasal biçimler, kavuştaklı biçimler, dönüşümlü biçimler), İki Bölümlü Biçimler: İki bölümlü sırasal biçim, şarkı biçimi, iki bölümlü dönüşümlü biçim. | Erdoğan Berker/ Bir şarkı duyarsan sevdadan yana/ Nihavend şarkı (iki bölümlü sırasal biçim), Zeki Müren/ Bülbül aşıkmış güle/ Nihavend şarkı (iki bölümlü sırasal biçim), Rıfat Bey/ Aman ey gonca-i nevres nihalim/ Nihavend şarkı (Şarkı biçimi), Emin Ongan/ Ömrümün güzel çağı/ buselik şarkı (şarkı biçimi), Selahaddin İçli/ Bir sabah bakacaksın ki bir tanem/ Kürdilihicazkar şarkı (iki bölümlü dönüşümlü biçim), Şekip Ayhan Özışık/ Bahar gelmiş neyleyim/ Nihavend şarkı (iki bölümlü dönüşümlü biçim), Avni Anıl/ Biraz kül, biraz duman/ Nihavend şarkı (iki bölümlü dönüşümlü biçim), Avni Anıl/ Bir başka eda/ Acemkürdi şarkı (iki bölümlü dönüşümlü biçim) adlı eserler. (s.71-83) | ||
| 15 | Üç Bölümlü Biçimler: Üç bölümlü sırasal biçim, üç bölümlü kavuştaklı biçim, üç bölümlü dönüşümlü biçim. | Sadeddin Kaynak/ Kalplerden dudaklar yükselen sesi dinle/ Nihavend şarkı (üç bölümlü sırasal biçim), Emin Ongan/ Bahar meltemidir başımda esen/ Nihavend şarkı (üç bölümlü sırasal biçim), Ferit Sıdal/ Kederli günleri sensiz yazımın/ Kürdilihicazkar şarkı (üç bölümlü kavuştaklı biçim), Şerif Muhiddin Targan/ Kanatlarım Olsaydı/ Ud için Etüt (üç bölümlü kavuştaklı biçim), Selahaddin İçli/ Hüzün/ Kürdilihicazkar şarkı (üç bölümlü dönüşümlü biçim), Avni Anıl/ Yağmur Duası/ Kürdilihicazkar şarkı (üç bölümlü dönüşümlü) adlı eserler. (s.84- 95) | ||
| 16 | Final | Yazılı sınav; bir ders saati (45 dakika) |
Ders Kitabı / Malzemesi / Önerilen Kaynaklar
Onur AKDOĞU: “Türk Müziği’nde Türler ve Biçimler”, Meta Basım, İzmir, 2003.
Planlanan Öğrenme Aktiviteleri ve Metodları
Değerlendirme
| Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri | Adet | Değer |
|---|---|---|
| Ara Sınav | 1 | 100 |
| Toplam | 100 | |
| Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri | Adet | Değer |
| Final Sınavı | 1 | 100 |
| Toplam | 100 | |
| Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri | 40 | |
| Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri | 60 | |
Staj Durumu
Yok
İş Yükü Hesaplaması
| Etkinlikler | Sayısı | Süresi (saat) | Toplam İş Yükü (saat) |
|---|---|---|---|
| Ara Sınav | 1 | 1 | 1 |
| Final Sınavı | 1 | 1 | 1 |
| Derse Katılım | 14 | 1 | 14 |
| Uygulama/Pratik | 14 | 1 | 14 |
| Tartışma | 5 | 1 | 5 |
| Soru-Yanıt | 5 | 1 | 5 |
| Ara Sınav İçin Bireysel Çalışma | 2 | 5 | 10 |
| Final Sınavı içiin Bireysel Çalışma | 2 | 5 | 10 |
| Toplam İş Yükü (saat) | 60 | ||
Program ve Öğrenme Çıktıları İlişkisi
| PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | PÇ 13 | |
| ÖÇ 1 | 3 | 4 | 4 | 4 | 1 | 3 | 4 | 5 | |||||
| ÖÇ 2 | 4 | 3 | 3 | 3 | 4 | 3 | 3 | 3 | 5 | 4 | |||
| ÖÇ 3 | 4 | 5 | 2 | 5 | 5 | ||||||||
| ÖÇ 4 | 2 | 4 | 4 | 4 | 5 | 2 | 3 | 1 | 5 | ||||
| ÖÇ 5 | 3 | 3 | 5 | 3 | 4 | 4 | 4 | 4 |
* Katkı Düzeyi : 1 Çok düşük 2 Düşük 3 Orta 4 Yüksek 5 Çok yüksek