GERİ DÖN
Ders Öğretim Planı
| Dersin Kodu | Dersin Adı | Dersin Türü | Yıl | Yarıyıl | AKTS |
|---|---|---|---|---|---|
| 9305055282016 | Egzersiz Biyokimyası Laboratuvar Yöntemleri | Seçmeli Ders Grubu | 1 | 1 | 5,00 |
Dersin Seviyesi
Yüksek Lisans
Dersin Sunulduğu Dil
Dersin Amacı
Öğrencilere, temel biyokimya laboratuar araç ve gereçleri ve analiz yöntemleri ve uygulama alanlarının tanıtılması, kullanılan laboratuvar materyallerinin işlenme, saklanma, transport ve temel analiz yöntemlerinin uygulamalı olarak gösterilmesi, anemi,hipoksi ve sıvı-elektrolit dengesi kavramlarının anlamı ve değişik egzersiz ve çevresel koşullardaki egzersiz performansı ile ilişkilerinin kavratılması, bir halk sağlığı sorunu olan obesite, ateroskleroz, diyabet ve osteoporozun oluşum mekanizması, egzersizle ilişkisi ve sağlık açısından öneminin kavratılması; egzersiz biyokimyası konularda yapılan çalışmaları daha iyi anlayabilme, eleştirel bir yaklaşım gösterebilme, çalışmanın bir parçası olabilme ya da bağımsız olarak daha ileri düzeylerde bilimsel çalışmalar planlayabilmelerine katkıda bulunmaktır.
Dersi Veren Öğretim Görevlisi/Görevlileri
Assoc.Prof.Dr.Faruk Turgay
Öğrenme Çıktıları
| 1 | Genel Laboratuvar güvenliğini kavrama: Laboratuvarı ve sağlığı tehdit edebilecek unsurları tanıma, acil durumlarda nelerin yapılacağını kavrama, |
| 2 | . Laboratuvar araç ve gereçlerini tanıma: Laboratuarda kullanılan kimyasal maddelerin temel yapı ve fonksiyonları ve kullanım amaçlarını, laboratuardaki araç, gereç ve cihazları tanıma,, kullanım amaçlarını kavrama |
| 3 | Laboratuvarda ölçüm ve analiz yöntemlerini tanıma: İnsan organizmasının yapısı ve fonksiyonunda yer alan protein, karbohidrat, yağ ve nükleik asitler gibi biyomoleküllerin ve analizinde kullanılan temel yöntemleri ve konsantrasyon ölçüm birimlerini tanıyabilme, basit uzmanlık istemeyen zarasız uygulamaları yapabilme |
| 4 | Çözeltileri tanıma : Çözeltinin anlamı, bileşenleri, çeşitleri, etkileyen koşullar ve çözelti hazırlanmasında kullanılan; molekül, mol, konsantrasyon, yüzde konsantrasyon, molarite, normalite gibi temel kavramları kavrama, hesaplamalarını yapabilme, sporcu içeceği gibi basit çözeltileri hazırlayabilme |
| 5 | Biyokimyada kullanılan materyalleri tanıma: Biyokimyada kullanılan önemli materyaller (kan, kas, idrar, tükürük, ter ve diğer sindirim sıvıları)’i tanıma, içeriklerini, amaca göre numunelerin toplanma, taşınma ve depolanma koşul ve metodlarını kavrama ve kapiller kan, idrar, tükürük ve ter gibi numuneleri alabilmek, |
| 6 | Kas biyokimyası: Kasın temel yapısı ve fonksiyonları, fibril tipleri ve fonksiyonel özelliklerini tanıma, genetik ve egzersiz performansı ile ilişkilendirebilme, kas kasılma mekanizması, kassal yorgunluk ve egzersiz performansı ile ilişkileri, kas hasarı ve göstergelerini tanıma ve performansı uzun süre engelleyebilen sürantrenman olgusu ile ilişkilendirebilme, bu tehlikeyi önlemede bu araçlardan yararlanabilme, |
| 7 | . Kan yapı ve fonksiyonu: Kanın yapı ve fonksiyonlarını, tam kan, plazma, serum ve hemogram (kan sayımı) kavramlarını tanımak, amaca göre numune alma, işleme,saklama eve transport yöntemlerini uygulamalı olarak kavrama, kan hücrelerini mikroskopik olarak görme ve inceleme, kanın yapısal bileşenlerini ayırt edebilmek, anemi ve egzersiz performansı ile ilişkilendirebilmek, kanın sıcak, soğuk ve yükseklik gibi koşullardaki fonksiyonel özelliklerini kavramak ve bu bilgileri yükseklik ve endurans antrenman planlarını yapmada kullanabilmek, |
| 8 | Anemi: Anemi ve sporcu anemisi, temel anemi nedenlerini kavrama ve bazı temel belirtilerini tanıyabilme, beslenme ve egzersiz performansı ile ilişkilendirebilme, sporcularda anemi taramasının önemini kavrayarak gerekli önlemleri önceden alabilmek, |
| 9 | İdrar yapı ve fonksiyonu: İdrarın kimyasal yapısı ve oluşumu ve fonksiyonları; idrar analiz amaç ve yöntemlerini ve spor tıpbında idrar numunelerinin kullanılış amaçlarını tanıma ve idrar numunesi alabilme, |
| 10 | Tükürük ve diğer sindirim sıvıları: Tükürüğün kimyasal yapısı, oluşumu, fonksiyonları ve spor tıpbında kullanılış alanlarını ve kullanılış nedenlerini tanıma, tükrük numunesi alma, saklama veya transport edebilme, |
| 11 | . Mineral metabolizması: Beslenmenin öğeleri olarak temel mineralleri tanıma, osteoporoz ve performans açısından önemini kavrama, değişik egzersiz ve çevresel koşullarda su ve elektrolit dengesinin egzersiz performansı üzerindeki etkisini kavrama, bu bilgileri kullanarak uygun antrenman modifikasyonları yapabilme, sporcu içeceği hazırlayabilme, |
| 12 | Laktik asit kinetikleri: Glikolitik sistemin son ürünü olan laktik asidin, değişik egzersiz koşullarındaki davranışı, laktat töleransı ve laktat eşiği kavramlarının anlamı ve antrenmanlarda kullanılış nedenlerini kavrama, laktat eşiği testinin yapılış uygulamasına katılma ve bağımsız olarak yapabilme ve eşik bilgilerini antrenman uygulamaları ve performans değerlendirmesinde kullanabilme, |
| 13 | Oksidatif stres: Oksidan, antioksidan ve oksidan stres kavramları ve göstergeleri, bunların sağlık, hastalık ve antrenman adaptasyonlarındaki rolleri ve spor performansı ile ilişkilerini kavrama, bu sayede daha bilimsel ve etkin antrenman ve beslenme planları hazırlayabilme, |
| 14 | Ateroskleroz ve risk faktörleri: Aterosklerozun anlamı,meydana geliş prosesi, temel risk faktörleri; sedanter yaşam (pasif yaşam), hipertansiyon, obezite,diyabet, kan lipid ve lipoproteinleri kavramlarını tanıma, egzersizle ilişkilendirebilme, daha etkin ve uygun aerobik egzersiz reçeteleri hazırlarken kullanabilme ve bunları spor hekimi onayı ile uygulayabilme, |
| 15 | Spor performansı ve egzersiz biyokimyası alanındaki bilimsel yayınları ve teknolojik gelişmeleri takip edebilme, bunlara eleştirel yaklaşımlar getirebilme, branşına yakın disiplinlerle ilişkiler kurmak, sorunları çözmek için yeni stratejiler geliştirebilmek ve araştırma projeleri planlayabilmek |
Öğretim Sistemi
Dersin Ön Koşulu Olan Dersler
Yok
Ders İçin Önerilen Diğer Hususlar
Yok
Dersin İçeriği
Laboratuvar araç ve gereçleri, laboratuar güvenliği, analitik kimyada temel kavramlar, birimler, çözetliler, kimyasal denge ve aktiflik, asit ve baz kavramları, çözelti pH’sı, tampon sistemleri, temel biyokimyasal örneklerin tanıtılması; kas, kan, idrar, ter ve tükrüğün temel yapısı, oluşumu ve fonksiyonları ve spor tıbbında kullanım alanları; örneklerin amaca göre işlenme, saklanma ve transport yöntemleri, temel biyokimyasal analiz yöntemleri ve uygulama alanları, temel karbohidrat, lipid ve lipoprotein, protein, enzim ve hormon, vitamin ve elektrolit ve hemogram analiz yöntemleri ve bazı örnek uygulamaları; pH ve laktat ve hemogram (eritrosit, lökosit, hemoblobin ve hematokrit) ölçüm uygulaması, anemi ve sporcularda anemi nedenleri ve egzersizle ilişkisi, temel mineraller, osteoporoz ve egzersiz ilişkileri, sporcu içecekleri, hipoksi, soğukta, sıcakta ve yüksekte egzersiz, sıvı elektrolit dengesi ve egzersiz performansı ile ilişkileri, laktat kinetikleri ve egzersiz performansı ile ilişkileri: Laktat eşiği ve laktat töleransı kavramlarının anlamı; metabolik temelleri, ölçüm yöntemleri ve egzersiz performansı ilişkileri, kas kasılması ve yorgunluğun biyokimyasal mekanizmaları, kas hasarının biyokimyasal göstergeleri ve sürantrenman ile ilişkileri, oksidatif stres; oksidan ve antioksidan sistem ve komponentleri; antrenman adaptasyonları ve egzersiz peformansı, sağlık ve hastalıkla ilişkileri, ateroskleroz kavramının anlamı; oluşum mekanizması, temel risk faktörleri: Pasif yaşam, obezite, kan lipid ve lipoprotein düzeyleri, diyabet ve hipertansiyon ile ilişkileri ve bu risk faktörleri üzerine egzersizin etkileri,
Haftalık Ayrıntılı Ders İçeriği
| Hafta | Konular (Teorik) | Öğretim Yöntem ve Teknikleri | Ön Hazırlık |
|---|---|---|---|
| 1 | Genel Laboratuar güvenliği: Laboratuar genel kuralları ve güvenliği; hijyen kuralları, laboratuvar atıklarının saklanması ve transferi, güvenlik sembolleri, acil müdahale ve ilk yardım yöntemleri, | ||
| 2 | Laboratuvar araç ve gereçlerinin tanıtılması: Spektrofotometre, pH metre, Laktat analizörleri, mikroplate okuyucu, distilasyon cihazı, su tavsiye cihazı, santrifüj, derin dondurucu, hassas terazi, benmari, çeker ocakları, otamatik ve cam pipetler, mikroskop, lanset, kapiller tüp, antikoagülanlar ve hazır kan tüpleri, kimyasal maddeler, kimyasal maddeler ve saklama gereçleri, koşulları ve yöntemleri, | ||
| 3 | Laboratuvarda ölçüm ve analiz yöntemleri: Ölçüm ve metrik sistemleri, katı ve sıvı miktar ölçüm prensip ve yöntemleri, temel biyokimyasal analiz yöntemleri : Kolorimetrimetri,fotometri, spektrofotometri, nefelometri, türbidimetri, refraktometri, elektroforez, kromatografi gibi yöntemlerin ölçüm prensipleri ve temel kullanım alanları; 1) Sık kullanılan analizler, 2) Acil analizler: kan grubu, hematokrit, glukoz, üre, kreatinin, sodyum, potasyum, klorür, kalsiyum, bilirubin, kan gazları, AST, ALT, CK, CK-MB, analizi ve spor tıbbında kullanılış nedenleri ve egzersiz ile ilişkisi. | ||
| 4 | Çözeltiler: Çözelti anlamı bileşenleri, çözelti çeşitleri ve çözelti konsantrasyonları ve kullanılması, çözelti hazırlanış şekilleri, çözülmeyi etkileyen faktörler, çözeltilerin etiketlenmesi ve saklama yöntemleri, sporcu içecekleri ve hazırlanması, | ||
| 5 | Biyokimyada kullanılan materyaller: Klinik biyokimya laboratuarı için kullanılan materyaller: Kan, idrar, tükürük, ter,dışkı (feçes, gaita) ve ejakülat’ın amaca göre alınma, işlenme, saklama ve transport metodları, kullanılış amaçları ve hijyen kuralları, | ||
| 6 | Kas biyokimyası: Kas yapısı ve çeşitleri: iskelet kasının biyokimyasal özellikleri, hızlı ve yavaş kasılan iskelet fibril tipleri ve fonksiyonel özellikleri,genetik ve spor performansı ile ilişkileri, iskelet kasının kasılma mekanizması ve kas hasarı göstergeleri(troponin, kreatin kinaz, laktat dehidrogenez, kortizol ve testesteron vb), kassal yorgunluğun ve sürantrenmanın temel biyokimyasal mekanizmaları ve egzersiz performansı ile ilişkileri | ||
| 7 | Kan yapı ve fonksiyonu; yapılış yer ve süreçleri; hücreleri; eritrosit, lökosit ve trombositlerin yapı ve fonksiyonları, pıhtılaşma, kan sayımı, tam kan, plazma, serum, hematokrit gibi terimlerin anlamları, eritrosit içeriği; hem ve hemoglobinin yapısı ve fonksiyonları; oksijen transferi ve tampon sistemdeki rolleri, hipoksi ile ilişkileri; eritrositlerin akibeti; bilirubin, urobilonojen, anemi ve çeşitleri, beslenme ve spor performansı ile ilişkileri, | ||
| 8 | Vize Sınavı | ||
| 9 | İdrar yapı ve fonksiyonu: İdrarın biyokimyasal yapısı, özellikleri ve fonksiyonları, meydana geliş şekli; idrar makroskopik ve mikroskopik analizi, idrarda görülen hücre ve kristallerin anlamları, böbrek fonksiyon testleri ve tıbbi önemi ve egzersizle ilişkileri, | ||
| 10 | Ter, tükürük, mide sıvısı, pankreasın ekzokrin salgısı, ince bağırsak salgıları ve safra numunelerinin yapı ve fonksiyonları, amaca göre numunelerinin alım, işlenme, saklanma ve transport yöntemleri. Tükrürğün;biyokimyasal içeriği:glikoz,laktat, antikorlar, enzimler; amilaz, hormonlar; kortizol, testesteron gibi maddelerin temel analiz metodları, spor tıbbındaki kullanım amaçları ve önemi, | ||
| 11 | Mineral ve Su metabolizması: Beslenmenin öğeleri olarak temel mineraller, osteoporozun anlamı ve mekanizması, mineraller ve egzersizle ilişkisi, sıcak ve soğukta; sıvı ve elektrolit dengesi ve egzersiz performansı ile ilişkisi, sporcu içecekleri,önemi ve hazırlanması, demir etabolizması, anemi ve egzersizle ile ilişkisi, | ||
| 12 | Asit Baz Dengesi: Kimyasal denge; asit, baz, pH, tampon kavramları,Henderson-Hasselbach denklemi, asidik ve bazik çözeltiler, tampon sistemleri, asidoz ve alkaloz kavramları ve egzersiz performansı ve yorgunlukla ilişkileri, | ||
| 13 | Laktik asit kinetikleri: Glikoliz ve regülasyonu, son ürünü olarak laktik asitin, değişik egzersiz koşullarındaki davranışı, laktat töleransı ve laktat eşiği kavramları; anlamı ve biyokimyasal mekanizmaları, ölçüm yöntemleri, egzersiz antrenmanlarında kullanılış nedenleri ve egzersiz performansı ile ilişkileri, | ||
| 14 | Oksidatif stres: Oksidan-antioksidan sistem, oksidatif stres, oksidanlar; reaktif oksijen türleri, reaktif nitrosatif türleri, meydana geliş şekilleri; iç ve dış koşulların rolleri; biyokimyasal reaksiyonlar; ‘fentom reaksiyonu; elektron transfer sistemleri; Hücre içi antioksidan enzimler: Superoksit Dismutaz (SOD) Katalaz (CAT) Ksantin oksidaz (XO) Glutatyon Peroksidaz ; Temel nonenzimatik antioksidanlar: Seruloplazmin Transferrin Ferritin Bilirubin Glutatyon Albumin, Antioksidan vitaminler: a-tokoferol (vitamin E) b-karoten (vitamin A) Askorbik asit (vitamin C) Folik asit, Oksidan ve antioksidanların sağlık, hastalık ve egzersiz adaptasyonları ve egzersiz performansı ile ilişkileri, | ||
| 15 | Ateroskleroz ve risk faktörleri: Aterosklerozun anlamı,meydana geliş prosesi, temel risk faktörleri: Sedanter yaşam (pasif yaşam),obezite, diyabet, hipertansiyon, lipid ve lipoproteinler; ve bu faktörlerin egzersizle ilişkileri, | ||
| 16 | Final Sınavı |
Ders Kitabı / Malzemesi / Önerilen Kaynaklar
Ders Kitabı: Cari A.Burtis, Edward R.Ashwood, “Tietz Textbook of clinical Biochemistry’’, W.B.Saunders company. Philadelphia, (1999) T.Onat, Eser Y.Sözmen,‘’İnsan Biyokimayası’’, Palme Yayıncılık, Ankara, (2002) Vassilis Mougios. Exercise Biochemistry, Human Kinetics, USA, 2006. Yardımcı Kitaplar: Ron Maughan, Michael Gleeson: The Biochemical Basis of Sports Performance. Oxford University Press, Oxford, UK, 2004. H. Tural, “Analitik Kimya”, Ege Üniversitesi, Fen Fakültesi Yay ınları, No:140, E.Ü. Basımevi, (1992)
Planlanan Öğrenme Aktiviteleri ve Metodları
Etkinlikler ayrıntılı olarak "Değerlendirme" ve "İş Yükü Hesaplaması" bölümlerinde verilmiştir.
Değerlendirme
| Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri | Adet | Değer |
|---|---|---|
| Ara Sınav | 1 | 100 |
| Toplam | 100 | |
| Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri | Adet | Değer |
| Final Sınavı | 1 | 100 |
| Toplam | 100 | |
| Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri | 40 | |
| Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri | 60 | |
Staj Durumu
Yok
İş Yükü Hesaplaması
| Etkinlikler | Sayısı | Süresi (saat) | Toplam İş Yükü (saat) |
|---|---|---|---|
| Ara Sınav | 1 | 1 | 1 |
| Final Sınavı | 1 | 1 | 1 |
| Derse Katılım | 14 | 2 | 28 |
| Ara Sınav İçin Bireysel Çalışma | 10 | 6 | 60 |
| Final Sınavı içiin Bireysel Çalışma | 10 | 4 | 40 |
| Toplam İş Yükü (saat) | 130 | ||
Program ve Öğrenme Çıktıları İlişkisi
| PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | |
| ÖÇ 1 | 3 | 3 | 1 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 3 |
| ÖÇ 2 | 3 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 2 | 3 | 3 | 2 |
| ÖÇ 3 | 4 | 3 | 3 | 2 | 2 | 2 | 3 | 2 | 3 | 3 |
| ÖÇ 4 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 2 | 3 |
| ÖÇ 5 | 5 | 4 | 5 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 3 | 4 |
| ÖÇ 6 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 3 | 4 |
| ÖÇ 7 | 4 | 5 | 4 | 4 | 4 | 5 | 5 | 4 | 5 | 5 |
| ÖÇ 8 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 4 |
| ÖÇ 9 | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 4 |
| ÖÇ 10 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 4 |
| ÖÇ 11 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 3 | 5 |
| ÖÇ 12 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 3 | 5 |
| ÖÇ 13 | 4 | 4 | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 3 | 4 |
| ÖÇ 14 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 |
| ÖÇ 15 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 5 |
* Katkı Düzeyi : 1 Çok düşük 2 Düşük 3 Orta 4 Yüksek 5 Çok yüksek