GERİ DÖN
Ders Öğretim Planı
| Dersin Kodu | Dersin Adı | Dersin Türü | Yıl | Yarıyıl | AKTS |
|---|---|---|---|---|---|
| 9301165182015 | Radyoterapi Fiziği | Ders | 1 | 2 | 4,00 |
Dersin Seviyesi
Yüksek Lisans
Dersin Sunulduğu Dil
Türkçe
Dersin Amacı
Dersin amacı öğrencilerin; radyoterapide kullanılan teşhis ve tedavi cihazları ve aksasuvarlarını kullanabilmesini, hastaya uygun tedavi planlama tekniklerini seçebilmesini, doz dağılımları ve dozimetrik parametreleri kullanarak tedavi doz ve sürelerini hesaplayabilmesini, ve de tedavinin planlandığı şekilde uygulanabilmesini sağlamaktır.
Dersi Veren Öğretim Görevlisi/Görevlileri
Öğr. Gör. Dr. Nezahat OLACAK
Öğrenme Çıktıları
| 1 | Tedavi planlama aşamalarının önemini açıklayabilme. |
| 2 | Radyoterapide teşhis ve tedavi cihazlarının çalışma prensiplerini uygulayabilme. |
| 3 | Radyasyonun kalitesinin teşhis ve tedavideki önemini açıklayabilme. |
| 4 | Tümör dozu spesifikasyonlarının tedavi planlama tekniğindeki önemini açıklayabilme. |
| 5 | Dozimetrik parametreleri, doz dağılımları ve tedavi sürelerini uygulayabilme. |
| 6 | Tedavi planlamasında kullanılan verileri formüle ederek doğruluğunun sağlayabilme. |
| 7 | Hastaya uygun tedavi planını tasarlayabilme. |
| 8 | Hastaya özel kalite kontrol ve tedavinin doğrulanmasının önemini açıklayabilme. |
Öğretim Sistemi
Birinci Öğretim
Dersin Ön Koşulu Olan Dersler
Yok
Ders İçin Önerilen Diğer Hususlar
Yok
Dersin İçeriği
Tedavi planlama aşamaları. Radyoterapide kullanılan simülatörler (Konvansiyonel ve CT simülatörlerin özellikleri ve çalışma prensipleri). Tedavi simülasyonu ve planlama. Eksternal tedavide kullanılan tedavi cihazlarının özellikleri ve çalışma prensipleri. Tümör doz spesifikasyonları. Doz hesaplama parametreleri. Foton ve elektron eenerjilerinin doz modelleme ve tedavi planlama prensipleri. Heterojenite düzeltme teknikleri. Tedavi planlama optimizasyonu ve değerlendirilmesi. Görüntü klavuzluğunda radyoterapi aletleri. radyoterapide zaman-doz-fraksiyon ilişkisi.
Haftalık Ayrıntılı Ders İçeriği
| Hafta | Konular (Teorik) | Uygulama | Öğretim Yöntem ve Teknikleri | Ön Hazırlık |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Radyoterapide tedavi planlama aşamaları (diagnostik bilginin toplanması, lokalizasyon ve simülasyon, tedavi planlaması ve doz hesaplaması, tedavinin uygulanması, tedavinin doğrulanması). | Teşhis, tedavi ve bilgisayarlı planlama cihazlarında gözlem yapma. | Sunum / Tartışma | Faiz M. Khan, John P. Gibbons. “The Physics of Radiation Therapy”. Fifth Edition (2014); chapter 12, s.195-211. Nezahat Olacak, Ders Notları |
| 2 | Radyoterapide kullanılan simülasyon cihazları (konvansiyonel ve BT simülatörlerin özellikleri, çalışma prensipleri). | Simülasyon cihazları kullanarak pratik yapma | Sunum / Tartışma | Faiz M. Khan, John P. Gibbons. “The Physics of Radiation Therapy”. Fifth Edition (2014); chapter 12, s.201-207. P.Mayles, A.Nahum, J.C.Rasenwald “Handbook of Radiotherapy Physics Theory and Practice”. (2007); chapter 13, s. 253-258. Edward C. Halperin, David E. Wazer, et al. “Principles and Practice of Radiation Oncology” Sixth Edition (2013); chapter 6, s.144. Hatice Bilge Becerir, Fadime Alkaya. Radyoterapi Fiziği (2020); bölüm 31, s.487-489. E.B. Podgorsak, “Radiation Oncology Physics”: A Handbook For Teachers And Students. (2005); chapter 5, s.156-159. Michael Goitein “Radiation Oncology: A Physicist’s-Eye View” . (2008); chapter 3, s. 29-40. Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 3 | Tedavi simülasyonu ve planlama (hasta pozisyonu, immobilizasyon gereçleri, kurşun bloklar, kompansatör, bolus ve MLC kolimatörler). | İlgili araçları kullanarak pratik yapma | Sunum / Tartışma | Faiz M. Khan, John P. Gibbons. “The Physics of Radiation Therapy”. Fifth Edition (2014); chapter 12, s.204-207, chapter 12, s. 227-230. Edward C. Halperin, David E. Wazer, et al. “Principles and Practice of Radiation Oncology” Sixth Edition (2013); chapter 21, s. 402-421. E.B. Podgorsak, “Radiation Oncology Physics”: A Handbook For Teachers And Students. (2005); chapter 7, s.223-241. David S. Chang, Faster D. Lasley, Indra J. Das, et al. Basic Radiotherapy Physics and Biology. (2014); chapter 12, s. 145-146. P.Mayles, A.Nahum, J.C.Rasenwald “Handbook of Radiotherapy Physics Theory and Practice”. (2007); chapter 30, s.649-652, s. 648-649. Michael Goitein “Radiation Oncology: A Physicist’s-Eye View” . (2008); chapter 7, s. 141-146. Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 4 | Eksternal tedavide kullanılan tedavi cihazlarının (KV X ışını, kobalt–60 teleterapi ve lineer aksilatörler, vb.) özellikleri ve çalışma prensipleri. | Tedavi cihazları kullanarak pratik yapma | Sunum / Tartışma | Faiz M. Khan, John P. Gibbons. “The Physics of Radiation Therapy”. Fifth Edition (2014); chapter 4, s. 39-56. Edward C. Halperin, David E. Wazer, et al. “Principles and Practice of Radiation Oncology” Sixth Edition (2013); chapter 6, s.136-144. E.B. Podgorsak, “Radiation Oncology Physics”: A Handbook For Teachers And Students. (2005); chapter 5, s.123-156. E.B. Podgorsak. Radiation Physics for Medical Physicists. (2006); chapter 3, s.107-117. David S. Chang, Faster D. Lasley, Indra J. Das, et al. Basic Radiotherapy Physics and Biology. (2014); chapter 3, s.23-35. P.Mayles, A.Nahum, J.C.Rasenwald “Handbook of Radiotherapy Physics Theory and Practice”. (2007); chapter 10, s.188-195, chapter 11, s.199-239, chapter 12, s.242-249. Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 5 | Tümör dozu spesifikasyonları (gross tümör volüm (GTV), klinik tümör volümü (CTV), planlanan tümör volüm (PTV), ışınlanan volüm, internal target volüm, minimum, ortalama, maksimum median ve model target doz, soğuk ve sıcak noktalar, doz tanımlama noktası (ICRU 50, 62, 83 nolu protokoller). | Tedavi planlama sisteminde uygun protokoller kullanılarak pratik yapma | Sunum / Tartışma | ICRU 62: Supplement to ICRU Report No: 50. Bethesta, MD: “International Commission on Radiation Units and Measurements”. (1999); s.3-21. ICRU Report 83:International Commissioning on Radiation Units and Measurements Prescribing, Recording and Reporting Photon Beam Therapy (IMRT). (2010); s. 41-58. Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 6 | Doz hesaplama parametreleri: İzodoz eğrileri, doz profilleri (flatness ve simetri), yüzde derin doz (PDD), doku fantom (TPR) ve maksimum oranları (TMR), doku hava oranı (TAR), backscatter faktör (BSF), peak saçılma faktör (PSF), saçılma hava oranı (SAR), saçılma maksimum oranı (SMR), kolimatör saçılma düzeltme faktörü (Sc), fantom saçılma düzeltme faktörü Sp ve Scp. | Konu ile ilgili uluslar arası protokolleri okuma ve pratik yapma | Sunum / Tartışma | Faiz M. Khan, John P. Gibbons. “The Physics of Radiation Therapy”. Fifth Edition (2014); chapter 9,s.135-149, chapter 10, s.151-156, s. 163-168, chapter 11, s.170-189, chapter 14, s. 256-274. Edward C. Halperin, David E. Wazer, et al. “Principles and Practice of Radiation Oncology” Sixth Edition (2013); chapter 6, s.149-153. Hatice Bilge Becerir, Fadime Alkaya. Radyoterapi Fiziği (2020); bölüm 17, s.234-243, bölüm 18, s.245-248, bölüm 19, s.257-266. E.B. Podgorsak, “Radiation Oncology Physics”: A Handbook For Teachers And Students. (2005); chapter 6, s.161-215. David S. Chang, Faster D. Lasley, Indra J. Das, et al. Basic Radiotherapy Physics and Biology. (2014); chapter 8, s. 77-93. P.Mayles, A.Nahum, J.C.Rasenwald “Handbook of Radiotherapy Physics Theory and Practice”. (2007); chapter 23, s. 484-502. Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 7 | Ara sınav | |||
| 8 | Foton enerjileri için doz modelleme ve tedavi planlama prensipleri A) Manuel ve bilgisayar destekli planlama sistemlerinin özellikleri, planlama algoritmaları, virtual simülasyon ve aletleri (BEV, DRR: Digitally reconstructed radiographs), görüntü kaydı ve füzyon. Bir boyutlu (1B) ve iki boyutlu (2B) konvansiyonel teknikler ile 3 boyutlu konformal radyoterapi tekniğinin (3BKRT) özellikleri, enerji ve alan seçimi (tek alan doz dağılımları, alanların kombinasyonu,foton-elektron kombinasyonu, wedge’li ve açılı alanlar), Monitor Units (MU) hesapları (SSD ve SAD teknikleri), kalite kontrol. | Tedavi planlama sistemi kullanılarak pratik yapma | Sunum / Tartışma | Faiz M. Khan, John P. Gibbons. “The Physics of Radiation Therapy”. Fifth Edition (2014); chapter 10, s.156-161, chapter 13, s.234-254, chapter 19, s.413-428. Edward C. Halperin, David E. Wazer, et al. “Principles and Practice of Radiation Oncology” Sixth Edition (2013); chapter 7, s.155-177, chapter 9, s.203-219. Hatice Bilge Becerir, Fadime Alkaya. Radyoterapi Fiziği (2020); bölüm 18, s.248-255, bölüm 21, s. 291-309, bölüm 23, s. 331-350. E.B. Podgorsak, “Radiation Oncology Physics”: A Handbook For Teachers And Students. (2005); chapter 7, s.251-271, chapter 15, s. 531-538. David S. Chang, Faster D. Lasley, Indra J. Das, et al. Basic Radiotherapy Physics and Biology. (2014); chapter 9, s.93-111, chapter 12, s. 147-148. P.Mayles, A.Nahum, J.C.Rasenwald “Handbook of Radiotherapy Physics Theory and Practice”. (2007); chapter 22, s. 454-480, chapter 23, s.502-516, chapter 32, s.670-676, chapter 33, s. 682-698, chapter 40, 868-889. Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 9 | B)) Yoğunluk ayarlı radyoterapi tekniklerinin (YART) özellikleri (coplanar ve non-coplanar ışınlar, forward vs. inverse tedavi planlama hedefleri ve teknikleri), doz ve Monitor Units (MU) hesapları (SAD tekniği), kalite kontrol. | Tedavi planlama sistemi kullanılarak pratik yapma | Sunum / Tartışma | ICRU Report 83:International Commissioning on Radiation Units and Measurements Prescribing, Recording and Reporting Photon Beam Therapy (IMRT). (2010); s. 7-93 Faiz M. Khan, John P. Gibbons. “The Physics of Radiation Therapy”. Fifth Edition (2014); chapter 20, s. 430-452. Hatice Bilge Becerir, Fadime Alkaya. Radyoterapi Fiziği (2020); bölüm 24, s.355-388. P.Mayles, A.Nahum, J.C.Rasenwald “Handbook of Radiotherapy Physics Theory and Practice”. (2007); chapter 43, s. 947-973, chapter 44, s. 976-985. Edward C. Halperin, David E. Wazer, et al. “Principles and Practice of Radiation Oncology” Sixth Edition (2013); chapter 10, s.221-245. David S. Chang, Faster D. Lasley, Indra J. Das, et al. Basic Radiotherapy Physics and Biology. (2014); chapter 12, s.148-150. Michael Goitein “Radiation Oncology: A Physicist’s-Eye View” . (2008); chapter 9, s.180-210. Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 10 | C) Volümetrik ark terapi (VMAT) tedavi tekniklerinin özellikleri doz ve Monitor Units (MU) hesapları (rotasyonel SAD tekniği) kalite kontrol. | Tedavi planlama sistemi kullanılarak pratik yapma | Sunum / Tartışma | Faiz M. Khan, John P. Gibbons. “The Physics of Radiation Therapy”. Fifth Edition (2014); chapter 20, s. 438-439. Hatice Bilge Becerir, Fadime Alkaya. Radyoterapi Fiziği (2020); bölüm 24, s. 361-363. Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 11 | Heterojenite düzeltme teknikleri, bolus ve düzleştirici filtre kullanımı. | Tedavi planlama sistemi kullanılarak pratik yapma | Sunum / Tartışma | Faiz M. Khan, John P. Gibbons. “The Physics of Radiation Therapy”. Fifth Edition (2014); chapter 11, s.185-188, chapter 12, s.211-227. AAPM Report No.85: Madison Papanikolaou N, Battista J, Boyer A, et al. Tissue inhomogeneity corrections for megavoltage photon beams. (2004); s.1-135. Edward C. Halperin, David E. Wazer, et al. “Principles and Practice of Radiation Oncology” Sixth Edition (2013); chapter 7, s.162, s. 155-156, s.171-172, chapter 8, s.182-185. Hatice Bilge Becerir, Fadime Alkaya. Radyoterapi Fiziği (2020); bölüm 20, s.272-280, bölüm 22, s. 323-324. E.B. Podgorsak, “Radiation Oncology Physics”: A Handbook For Teachers And Students. (2005); chapter 7, s.241-251. Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 12 | Electron Enerjileri için Doz Modelleme, Tedavi Planlama ve kalite kontrol. Enerji ve alan boyutu seçimi, hasta ve ışın geometrisinin etkileri (hava boşluğu, ışın obliği, düzensiz hasta yüzeyi, iç heterojenlikler: kemik, yağ, akciğer, hava), bolus kullanımı, tedavi planlama teknikleri ve MU hesaplamaları. | Tedavi planlama sistemi kullanılarak pratik yapma | Sunum / Tartışma | Faiz M. Khan, John P. Gibbons. “The Physics of Radiation Therapy”. Fifth Edition (2014); chapter 14, s.274-292. Edward C. Halperin, David E. Wazer, et al. “Principles and Practice of Radiation Oncology” Sixth Edition (2013); chapter 8, s. 178-201. Hatice Bilge Becerir, Fadime Alkaya. Radyoterapi Fiziği (2020); bölüm 22, s.311-327. E.B. Podgorsak, “Radiation Oncology Physics”: A Handbook For Teachers And Students. (2005); chapter 8, s.273-299. P.Mayles, A.Nahum, J.C.Rasenwald “Handbook of Radiotherapy Physics Theory and Practice”. (2007); chapter 24, s. 520-537, chapter 34, s.702-718. Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 13 | Tedavi planlama optimizasyonu ve değerlendirme (üniformite kriteri ve doz sınırlamaları, doz volüm histogramları (DVH), biyolojik indeksler (TCP, NTCP), cild dozu, integral doz), ağ ve veri akışı, bilgi sistemi arabirimleri: DICOM-RT. | Tedavi planlama sistemi kullanılarak pratik yapma | Sunum / Tartışma | Hatice Bilge Becerir, Fadime Alkaya. Radyoterapi Fiziği (2020); bölüm 12, s.173-180, bölüm 23, 341-347, bölüm 24, s. 367-373, bölüm 33, s. 513-532, bölüm 34, s. 537-552. P.Mayles, A.Nahum, J.C.Rasenwald “Handbook of Radiotherapy Physics Theory and Practice”. (2007); chapter 35, s.720-728, chapter 36, s.733-769, chapter 42, s. 910-919. ICRU Report 83: International Commissioning on Radiation Units and Measurements. Prescribing, Recording and Reporting Photon Beam Therapy (IMRT). (2010); s.17-41, s.58-68. ICRU 62: Supplement to ICRU Report No: 50. Bethesta, MD: “International Commission on Radiation Units and Measurements”. (1999); s. 21-26. E.B. Podgorsak, “Radiation Oncology Physics”: A Handbook For Teachers And Students. (2005); chapter 7, s.256-264. Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 14 | Görüntü klavuzluğunda radyoterapi cihazları (IGRT) (Planar Görüntüleme Sistemleri: KV X-ray ve MV elektronic portal görüntüleme aletleri (EPID), Volumetrik Görüntüleme Sistemleri: BT tarayıcı, Cone Beam CT, Tomoterapi, Real-time Solunum İzleme Sistemleri: Dört Boyutlu Bilgisayarlı Tomografi, Real-time Tümör İzleme). | Mevcut IGRT sistemlerini kullanılarak pratik yapma | Sunum / Tartışma | Hatice Bilge Becerir, Fadime Alkaya. Radyoterapi Fiziği (2020); bölüm 20, s.281-288, bölüm 24, s. 384-388. Faiz M. Khan, John P. Gibbons. “The Physics of Radiation Therapy”. Fifth Edition (2014); chapter 26, s. 510-518. Edward C. Halperin, David E. Wazer, et al. “Principles and Practice of Radiation Oncology” Sixth Edition (2013); chapter 11, s.246-275. E.B. Podgorsak, “Radiation Oncology Physics”: A Handbook For Teachers And Students. (2005); chapter 15, s.538-548. P.Mayles, A.Nahum, J.C.Rasenwald “Handbook of Radiotherapy Physics Theory and Practice”. (2007); chapter 14, s.263-266. Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 15 | Nominal standart doz, parsiyal tolerans, kümülatif radyasyon etkisi, zaman doz fraksiyonu, lineer quadretik model (LQ), biyolojik eşdeğer doz (BED). | İlgili formüller kullanılarak hesap yapmak | Sunum / Tartışma | Hatice Bilge Becerir, Fadime Alkaya. Radyoterapi Fiziği (2020); bölüm 11, s.162-171 (2020). Nezahat Olacak, Ders Notları. |
| 16 | Final Sınavı |
Ders Kitabı / Malzemesi / Önerilen Kaynaklar
1. Faiz M. Khan, John P. Gibbons. “The physics of radiation therapy”. Fifth Edition, (2014). 2. Hatice Bilge Becerir, Fadime Alkaya. Radyoterapi Fiziği, (2020). 3. P.Mayles, A.Nahum, J.C.Rasenwald “Handbook of Radiotherapy Physics Theory and Practice”, (2007). 4. Edward C. Halperin, David E. Wazer, Carlos A. Perez, Luther W. Brady “Principles and Practice of Radiation Oncology”. Sixth Edition, (2013). 5. E.B. Podgorsak, “Radiation Oncology Physics”: A Handbook For Teachers And Students IAEA, (2005). 6. Michael Goitein “Radiation Oncology: A Physicist’s-Eye View”, (2008). 7. David S. Chang, Faster D. Lasley, Indra J. Das, Marc S. Mendonca, Joseph R. Dynlacht. Basic Radiotherapy Physics and Biology, (2014). 8. E.B. Podgorsak. Radiation Physics for Medical Physicists, (2006). 9. ICRU 62: Supplement to ICRU Report No:50. Bethesta, MD: “International Commission on Radiation Units and Measurements”, (1999). 10. (ICRU Report 83): International Commissioning on Radiation Units and Measurements. Prescribing, Recording and Reporting Photon Beam Therapy (IMRT), (2010). 11. International Commissioning on Radiation Units and Measurements (ICRU Report 83). Prescribing, Recording and Reporting Photon Beam Therapy (IMRT), (2010). 12. AAPM Report No.85:Madison Papanikolaou N, Battista J, Boyer A, Kappas C, Klein E, Mackie T, Sharpe M, Van Dyk J. Tissue inhomogeneity corrections for megavoltage photon beams. Medical Physics Publishing, Madison, (2004). 13. Nezahat Olacak, Ders Notları.
Planlanan Öğrenme Aktiviteleri ve Metodları
Değerlendirme
| Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri | Adet | Değer |
|---|---|---|
| Ara Sınav | 1 | 100 |
| Toplam | 100 | |
| Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri | Adet | Değer |
| Final Sınavı | 1 | 100 |
| Toplam | 100 | |
| Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri | 40 | |
| Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri | 60 | |
Staj Durumu
Yok
İş Yükü Hesaplaması
| Etkinlikler | Sayısı | Süresi (saat) | Toplam İş Yükü (saat) |
|---|---|---|---|
| Ara Sınav | 1 | 2 | 2 |
| Final Sınavı | 1 | 2 | 2 |
| Derse Katılım | 14 | 2 | 28 |
| Uygulama/Pratik | 14 | 2 | 28 |
| Takım/Grup Çalışması | 14 | 1 | 14 |
| Bireysel Çalışma | 14 | 1 | 14 |
| Ara Sınav İçin Bireysel Çalışma | 10 | 1 | 10 |
| Final Sınavı içiin Bireysel Çalışma | 20 | 1 | 20 |
| Toplam İş Yükü (saat) | 118 | ||
Program ve Öğrenme Çıktıları İlişkisi
| PÇ 1 | PÇ 2 | PÇ 3 | PÇ 4 | PÇ 5 | PÇ 6 | PÇ 7 | PÇ 8 | PÇ 9 | PÇ 10 | PÇ 11 | PÇ 12 | |
| ÖÇ 1 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 4 |
| ÖÇ 2 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 4 |
| ÖÇ 3 | 5 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 5 |
| ÖÇ 4 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 5 |
| ÖÇ 5 | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 5 |
| ÖÇ 6 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 3 | 3 | 4 | 5 | 4 | 4 | 5 |
| ÖÇ 7 | 5 | 5 | 5 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 5 |
| ÖÇ 8 | 5 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 4 | 4 | 5 | 4 | 4 | 5 |
* Katkı Düzeyi : 1 Çok düşük 2 Düşük 3 Orta 4 Yüksek 5 Çok yüksek