GERİ DÖN

Ders Öğretim Planı

Dersin Kodu Dersin Adı Dersin Türü Yıl Yarıyıl AKTS
9201066132014 Tarih Felsefesi Seçmeli Ders Grubu 1 1 6,00

Dersin Seviyesi

Doktora

Dersin Sunulduğu Dil

Türkçe

Dersin Amacı

Geçmiş insan edimlerini maddi kalıntılar aracılığıyla araştıran arkeolojinin, tarihsel işleyişin ve örüntülerin arkasında yatan nedenleri ve geçmişin bilinebilirliğini kendine konu edinen tarih felsefesiyle yakından ilişkili olması beklenir. Diğer yandan, arkeoloji ürettiği bilgi sayesinde, tarih felsefesini bilgilendirebilir ve bu alandaki görüşleri etkileyebilir. Dolayısıyla, bu dersin ilk amacı öğrenciyi tarih felsefesinin anahtar kavramlarıyla tanıştırmak olurken, diğeri de, arkeolojinin tarih felsefesine nasıl katkı sunabileceği üzerine tartışmak olarak tanımlanabilir.

Dersi Veren Öğretim Görevlisi/Görevlileri

Doç. Dr. Çiler Çilingiroğlu

Öğrenme Çıktıları

1 Tarih felsefesinin temel kavramları ile tanışma.
2 Döngüsel, çizgisel ve sarmal tarih kavrayışlarıyla ilgili temel görüşlere hakim olma
3 Tarih felsefesinin anahtar filozofları ve görüşleriyle tanışma
4 Arkeoloji ve tarih felsefesi arasındaki ilişkiyi kurma
5 Arkeoloji literatüründe tarih felsefesinin kavramlarını kullanan anahtar kişileri ve görüşleri tanıma.

Öğretim Sistemi

Birinci Öğretim

Dersin Ön Koşulu Olan Dersler

Yok

Ders İçin Önerilen Diğer Hususlar

Yok

Dersin İçeriği

Tarih felsefesi, temel olarak, farklı düşünürlerin tarihin başlangıcına ve sonuna, işleyiş mekanizmalarına, akışına, bütünlülüğüne, kesintililiğine, evrensel örüntüler arayışına, faillerine ve anlamına dair söylediği kuramları ve görüşleri inceler. Tarih felsefesi şu soruları sorar: Tarih, belli bir amacı olan tek bir hikaye midir? Tarih, döngüsel olarak mı yoksa doğrusal olarak mı hareket eder? Tarihte ilerleme diye bir nosyon bulunabilir mi? Tarihi oluşturan temel itki ve mekanizmalar nelerdir? Tarihin sonu var mıdır? Tarihte evrensel yasalar ve ilkeler keşfedilebilir mi? Özünde tarihsel bir bilim dalı olan arkeoloji, kendi verisini yorumlarken ve bilgi üretirken tarihe dair felsefi bir bakışa sahip olmalıdır. En basitinden, çağ isimlerinin (Taş, Tunç, Demir gibi) ilerlemeci ve teknoloji odaklı bir nosyon barındırması bile tarih felsefesi açısından üzerinde durulması gereken bir durumdur. Benzer olarak, arkeolojide sık sık karşımıza çıkan “kültürel gelişme”, “çöküş”, “kültürel kesinti” ve “kültürel devamlılık” gibi kavramlar tarih felsefesi yardımıyla incelenebilir. Dolayısıyla, ders boyunca, arkeolojide, çoğu zaman farkında bile olmadan benimsenen, doğrusal ve ilerlemeci tarih kavrayışları masaya yatırılacaktır. Diğer yandan, arkeolojinin temel meselelerinden biri olarak, geçmişin bilinebilirliği ve tarihin bilgisine nasıl ulaşılacağı üzerine ortaya atılan görüşlere bakılacaktır. Bu bağlamda, ilk önce antik dönemin ve İbni Haldun’un döngüsel tarih anlayışı, bunu takiben Kant, Herder, Rousseau gibi modernite sonrası filozofların evrensel akıl temelli görüşleri, daha sonra Hegel ve Marx’ın diyalektik tarih kavrayışı ve tarihsel materyalizm kuramı üzerinde durulacaktır. Ayrıca, dersin akışına göre ve zamanın el verdiği ölçüde, önemli teorisyen arkeologları etkilemiş tarih filozoflarının anahtar kavramları ve fikirleriyle tanışacağız. Yorumlayıcı arkeolojiyi, özellikle Hodder’ı, temelden etkilemiş olan Dilthey ve Collingwood gibi teorisyenlerin görüşleri; Bintliff, Knapp ve Sherratt gibi arkeologları etkilemiş olan toplumsal ve uzun erimli bir perspektife sahip tarihçiliği savunan Annales Okulu’nun farklı temsilcileri incelenecektir.

Haftalık Ayrıntılı Ders İçeriği

Hafta Konular (Teorik) Öğretim Yöntem ve Teknikleri Ön Hazırlık
1 Tarih felsefesi nedir? Arkeologlar için neden gereklidir?
2 Antik Çağ'da tarih ve tarihçi anlayışı.
3 Hristiyanlık ve İslam'da tarih anlayışı. Döngüsel tarihten çizgisel tarihe geçiş. Bir bilim olarak tarih.
4 İbni Haldun'un tarih anlayışı ve önemli kavramlar.
5 Aydınlanma Döneminde tarih felsefesi. Herder.
6 Hegel'de tarih anlayışı ve tin kavramları. Köle-efendi diyalektiği.
7 Marx'ta tarih anlayışı. Diyalektik yöntem, materyalizm, bilinç, yabancılaşma, sınıf çatışması kavramları.
8 Marx sonrası tarih felsefesi. Dilthey, Collingwood.
9 Annales Okulu ve temel kavramlar ve anahtar kişiler. Bloch, Braudel, Le Goff,. Arkeolojide annales okulu: Bintliff, Sherratt, Knapp
10
11
12
13
14
15
16

Ders Kitabı / Malzemesi / Önerilen Kaynaklar

Beer, M. 1969 Hegel’in Felsefesi ve Marx’ın Tarih Anlayışı, Çev. F. Sabit, Öncü Kitabevi. Bumin, T. 1993 Hegel’i Okumak. Kabalcı. Collingwood, R.G. 2009 Tarih Tasarımı. Çev. Kurtuluş Dinçer. Gündoğan Yayınları. Hegel, GWF. 1995 Tarihte Akıl. Çev. Önay Sözer. Kabalcı. Marx K. Ve F. Engels 2008 Komünist Manifesto ve Hakkında Yazılar. Çev. Nail Satlıgan. Yordam. Özlem, D. 2010 Tarih Felsefesi. Say Yayınları. Özlem, D. G. Ateşoğlu (ed.) 2006 Tarih Felsefesi Seçme Metinler. Herder,Kant,Fichte,Schelling, Hegel, Schopenhauer. Doğu-Batı Yayınları.

Planlanan Öğrenme Aktiviteleri ve Metodları

Değerlendirme

Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri Adet Değer
Ara Sınav 1 100
Toplam 100
Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri Adet Değer
Final Sınavı 1 100
Toplam 100
Yarıyıl (Yıl) İçi Etkinlikleri 40
Yarıyıl (Yıl) Sonu Etkinlikleri 60

Staj Durumu

Yok

İş Yükü Hesaplaması

Etkinlikler Sayısı Süresi (saat) Toplam İş Yükü (saat)
Derse Katılım 15 10 150
Seminer 1 30 30
Toplam İş Yükü (saat) 180

Program ve Öğrenme Çıktıları İlişkisi

PÇ 1 PÇ 2 PÇ 3 PÇ 4 PÇ 5 PÇ 6 PÇ 7 PÇ 8 PÇ 9 PÇ 10 PÇ 11
ÖÇ 1 5
ÖÇ 2 4 3
ÖÇ 3 5
ÖÇ 4 4 5
ÖÇ 5 4 4 3 3
* Katkı Düzeyi : 1 Çok düşük 2 Düşük 3 Orta 4 Yüksek 5 Çok yüksek